Archiwum miejskie we Frankfurcie nad Odrą
Placówkę prowadzi Ralf-Rüdiger Targiel, jednocześnie wiceprzewodniczący Towarzystwa Historycznego we Frankfurcie nad Odrą. Archiwum otwarte jest we wtorki (9.00-12.00, 13.00-19.00), środy (9.00-16.00) i czwartki (9.00-12.00, 13.00-16.00), a korzystanie ze zbiorów jest co do zasady płatne. Zwolnienie z opłat można uzyskać przy pisaniu prac naukowych lub działalności regionalnej w ramach któregoś z miejscowych stowarzyszeń regionalnych. Atutem dla gości ze Słubic z pewnością jest fakt, iż historyczny budynek archiwum wznosi się zaledwie 300 m od mostu na Odrze, w ścisłym sąsiedztwie polsko-niemieckiego przedszkola „Eurokita”.
Wejście przez bramę pod numerem 8 - wystarczy zadzwonić na domofon, wejść na I piętro i wypełnić formularz o poszukiwanych materiałach oraz celu prowadzonych badań. Oczywiście wskazana jest komunikatywna znajomość języka niemieckiego lub obecność tłumacza. Na gości czeka 8 stanowisk czytelniczych oraz 4 stanowiska do odczytu mikrofilmów. Kurtkę czy zakupy można nieodpłatnie przechować w jednej z 14 szafek zamykanych na klucz.
Więcej na temat archiwum znaleźć można na stronie internetowej: www.stadtarchiv-ffo.de.
Książka adresowa z roku 1846
Książki adresowe udostępnia się tu na mikrofilmach. Na każdym z nich mieści się około 47 podwójnych stron utrwalonych na podstawie oryginalnych egzemplarzy. Najstarsza z zachowanych ksiąg, tj. z 1846 r., znajduje się na mikrofilmach 413-415, zaś kolejna z 1848 r. - na mikrofilmach 410-412. Zawierają one nazwiska, pierwsze litery imion, zawody, no i rzecz jasna adresy. Informacje te uzupełniane są czasem o wzmiankę, czy budynek stanowił własność wymienionego z nazwiska lokatora (w takich przypadkach przy nazwisku widnieje skrót „E.” od „Eigentümer”, czyli właściciel), a w przypadku kobiet – nawet, czy były owdowiałe (wówczas przy nazwisku umieszczano skrót „Wwe.” od „Witwe”).
Pozostałe książki adresowe pochodzą z lat: 1853, 1855, 1857, 1859, 1861, 1863, 1865, 1869, 1871, 1874, 1876, 1879, 1882, 1885, 1888, 1891, 1893, 1895, 1897, 1900, 1901, 1902, 1903, 1904, 1905, 1906, 1907, 1908, 1909, 1910, 1911, 1912, 1913, 1914, 1919-1920, 1922, 1924, 1925, 1927, 1929, 1931, 1933, 1935-1936, 1938-1938, 1940-1941.
Książka adresowa z 1846 r. wskazuje na przedmieście Dammvorstadt jako jedną z czterech części miasta obok centrum (Stadt), Przedmieścia Lebuskiego (Lebuser Vorstadt) oraz Przedmieścia Gubeńskiego (Gubener Vorstadt). Na prawym brzegu wymienia się wówczas 21 ulic, m.in.: Blumestraße, Crossener Straße, Dammeistergasse, Große Fruchtstraße, Holzhoffstraße, Kleine Fruchstraße, Kurze Straße, Mittelstraße, am neuen Markt, Platz am Schützenhaus, Platz an der Wachsbleiche, Roßmarkt, Roßstraße, Sandstraße, Schulstraße, Sonnenburger Straße, Wasserstraße, Weidendamm, Wiesenerstraße oraz Ziegelstraße.
Nie było jeszcze m.in. Friedrichstraße (główna cz. ul. Jedności Robotn.) ani Kunersdorfer Straße (ul. Wrocławskiej). Pewną trudność może stanowić odczytywanie liter zapisywanych wówczas gotycką czcionką. W ten sposób łatwo pomylić, np. „F” z „P”. Z biegiem czasu odczytywanie liter sprawia jednak coraz mniej trudności. Poniżej: jeden z projektorów do wyświetlania mikrofilmów we frankfurckim archiwum.
A
- Abraham, C., urzędnik pułkowy, Roßstr. 3a (prawdopodobnie płd. cz. ul. Mickiewicza lub ul. Dąbrówki
- Ackermann, F., mistrz krawiecki, Roßmarkt 1 (Plac Przyjaźni 1, budynek już nie istnieje, został wyburzony w celu budowy drogi dwupasmowej)
- Alisch, Ch., furman/ woźnica, Wiesenstr. 9 (ul. Narutowicza, pierzeja pn.)
- Anderson, S., radca sądu Oberlandesgericht, Crossener Straße Str. 1 (rondo Solidarności)
- Anton, F., krawiec, Holzhoffstr. 4 (ul. Kopernika, pierzeja wsch.)
- Anton, W., stolarz, (W.), Crossener Str. 11d (ul. 1 Maja 4)
- Apel, C., zakład stolarski, Crossener Str. 1 (rondo Solidarności)
- Arnthold, F., mistrz szewski, Crossener Str. 11 (ul. 1 Maja 4)
- Aßenroth, Große Fruchtstr. 3 (ul. Żeromskiego)
- Bachus, M. (W.), Mittelstr. 2 (ul. Daszyńskiego, prawdopodobnie 5)
- Baganz, C., mistrz stolarski, Crossener Str. 1 (rondo Solidarności)
- Baganz, C., rolnik, Ziegelstr. 13 (ul. Sienkiewicza, prawdopodobnie pierzeja pn.)
- Baganz, C., zakład murarski, am neuen Markt 1 (Plac Wolności, przy skrzyżowaniu z ul. Reja)
- Baganz, F., cieśla, (W.), am neuen Markt 5 (Plac Wolności, prawdopodobnie pierzeja wsch.)
- Balzer, M., wdowa, (W.), Ziegelstr. 8 (ul. Sienkiewicza, prawdopodobnie 10)
- Balzer, H., zakład murarski, Ziegelstr. 1 (ul. Sienkiewicza 1)
- Banisch, C., nauczyciel, Ziegelstr. 21 (ul. Sienkiewicza, okolice budynku 50a)
- Barthold, C., podoficer, Ziegelstr. 16 (ul. Sienkiewicza, okolice budynku 44)
- Baer, C., (W.), Ziegelstr. 34 (ul. Sienkiewicza)
- Becker, J., zakład krawiecki, Roßmarkt 17 (ul. Seelowska 1, teren dzisiejszej Galeria Jedynka)
- Bellack, F., zakład szewski, Crossener Str. 9 (ul. 1 Maja 3)
- Bentendorf, Ch., owdowiała sprzedawczyni tapet, Große Fruchtstr. 1a (ul. Żeromskiego)
- Berenstrauch, C., furman/ woźnica, Wiesenstr. 5 (ul. Narutowicza, pierzeja płd.)
- Bernhard, W., zakład, Schulstr. 17 (ul. Słowackiego)
- Berg, U., zakład mięsny, Roßstr. 1 (potem odlewnia żelaza Gutmann, Hotel Polonia i Galeria Prima)
- Bergenhagen, G., zakład murarski, Sandstr. 4 (ul. Paderewskiego)
- Bergmann, F., doradca podatkowy, Crossener Str. 11a (ul. 1 Maja 4)
- Bertholz, M., (W.), Sonnenburger Str. 18 (ul. Wojska Polskiego, prawdopodobnie okolice skrzyżowania z ul. Piskiej)
- Bernhard, C., zakład ślusarski, Crossener Str. 11 (ul. 1 Maja 4)
- Bernhard, F., brygadzista murarski, Ziegelstr. 24 (ul. Sienkiewicza, pierzeja pn.)
- Bernhard, F., zakład murarski, Sandstr. 10a (ul. Paderewskiego)
- Bernhard, H., zakład ślusarski, Crossener Str. 2 (teren Collegium Polonicum od strony ul. 1 Maja)
- Bernicke, C., furman/ woźnica, (W.), Weidendamm 5 (ul. Kochanowskiego)
- Bernicke, F., furman/ woźnica, Ziegelstr. 5 (ul. Sienkiewicza, prawdopodobnie 7)
- Bernicke, J., furman/ woźnica, Holzhoffstr. 2 (ul. Kopernika, pierzeja wsch.)
- Bernicke, U., (W.), Sonnenburger Str. 55 (ul. Wojska Polskiego, pierzeja zach.)
- Bernicke, M., (W.), Roßmarkt 2 (Plac Przyjaźni 2-3)
- Bernicke, J., (W.), rolnik, am neuen Markt 10 (Plac Bohaterów, pierzeja wsch.)
- Bernicke, F., (W.), rolnik, Roßstr. 1 (potem odlewnia żelaza Gutmann, Hotel Polonia i Galeria Prima)
- Bernicke, H., (W.), rolnik, Holzhoffstr. 3 (ul. Kopernika, pierzeja wsch.)
- Bernicke, C., mistrz krawiecki, Roßstr. 1 (potem odlewnia żelaza Gutmann, Hotel Polonia i Galeria Prima)
- Bernicke, J., zakład ciesielski, am neuen Markt 2 (Plac Wolności 4 lub 5)
- Bethin, F., (W.), Ziegelstr. 29 (ul. Sienkiewicza)
- (brak stron 8-15 zawierających nazwiska między Beßer i Calläne)
- von Caristen, J., G., pułkownik i szef sztabu generalnego, Crossener Str. 8 (ul. 1 Maja 2)
- Charlet, J., zakład tytoniowy, Sandstr. 10a (ul. Paderewskiego 38 lub 39)
- Charlet, Ph., furman/ woźnica, (W.), Sonnenburger Str. 8 (ul. Wojska Polskiego 10, czyli okolice sklepu „Vis a vis”)
- Charlet, L., mistrz tytoniowy, Roßmarkt 13a (Plac Przyjaźni, okolice późniejszego sklepu „Jubilat”)
- Cichohorsth, F., sierżant policji, Crossener Str. 3 (teren Collegium Polonicum od strony ul. 1 Maja)
- Clementz, C., Crossener Str. 8a (ul. 1 Maja 2)
- Conrad, J., mistrz kupiectwa, Roßstr. 7 (ul. Dąbrówki lub al. Młodzieży Polskiej)
D
- Dannemcher, W., sekretarz sądu Oberlandesgericht, Roßstr. 3a (prawdopodobnie płd. cz. ul. Mickiewicza lub ul. Dąbrówki)
- Darnacke, F., zakład szewski, Crossener Str. 1 (rondo Solidarności)
- Delavier, C., zakład ciesielski, Wasserstr. 3 (ul. Wodna, pierzeja płd.)
- Dell, C., zakład ciesielski, Mittelstr. 11 (ul. Daszyńskiego)
- Demke, U., wdowa, szwaczka, Crossener Str. 1 (rondo Solidarności)
- Dieckhoff, W., ekonom/ ekonomista, Sonnenburger Str. 43 (ul. Wojska Polskiego, pierzeja zach.)
- Dieckhoff, O., nauczycielka, Crossener Str. 8a (ul. 1 Maja 2)
- Dieterich, G., rzeźnik domowy, Ziegelstr. 32 (ul. Sienkiewicza)
- Dietz, G., balwierz (fryzjer), Roßmarkt 7 (Plac Przyjaźni, prawdopodobnie 8)
- Dingel, F., kurator drzewny, Holzhoffstr. 1a (ul. Kopernika, pierzeja wsch.)
- Doberasch, C., rolnik, (W.), Sandstr. 3 (u. Paderewskiego)
- Dobrasch, C., zakład murarski, furman/ woźnica, (W.), Crossener Str. 11e (ul. 1 Maja 4)
- Döhring, C., ogrodnik, (W.), Crossener Str. 12 (ul. 1 Maja 5)
- Döring, J., zakład murarski, Sonnenburger Str. 36c (ul. Wojska Polskiego)
- Döring, C., zakład brukarski, Sandstr. 10a (ul. Paderewskiego 38 lub 39)
- Dormann, G., rolnik, (W.), am neuen Markt 6 (Plac Bohaterów, prawdopodobnie 2)
- Dreßler F., urzędnik sądu Oberlandesgericht, Roßstr. 1 (potem odlewnia żelaza Gutmann, Hotel Polonia i Galeria Prima)
- Drewich, L., z domu Wackert, owdowiała mistrzyni stolarstwa, Ziegelstr. 17 (ul. Sienkiewicza, okolice budynku 44)
- Drewitz, W., mistrz kupiectwa, Crossener Str. 1 (rondo Solidarności)
- Eberlein, B., obsługujący wypłaty, Ziegelstr. 29 (ul. Sienkiewicza)
- Ebert, F., kupiec, Sonnenburger Str. 43 (ul. Wojska Polskiego, pierzeja zach.)
- Eiseler, F., spółka murarska, Sonnenburger Str. 12 (ul. Wojska Polskiego, prawdopodobnie okolice skrzyżowania z ul. Bohaterów Warszawy)
- Erler, M., mistrz kowalstwa, (W.), Roßmarkt 9 (Plac Przyjaźni, prawdopodobnie 12, czyli m.in. biuro „Multimedia”)
- Erler, G., mistrz kołodziejstwa, am neuen Markt 1 (Plac Wolności, przy skrzyżowaniu z ul. Reja)
- Fechner, W., furman/ woźnica, (W.), Platz am Schützenhause 3 (okolice al. Niepodległości 1)
- Feigell, E., elew (uczeń zawodu) przy sądzie Oberlandesgericht, Roßmarkt 3 (Plac Przyjaźni 5, teren dzisiejszej poczty)
- Fellenberg, W., Wachsfabrikant, Platz an der Wachsbleiche 3 (ul. Konstytucji 3 Maja)
- Fengler, W., wdowa, praczka, Crossener Str. 1 (rondo Solidarności)
- Fiedler, J., dozorca łąk magistratu, im Wiesenhause hinter der Dammvorstadt (dzisiaj Osiedle Grzybowe)
- Fiedler, F., zakład stolarski, (W.), Platz am Schützenhause 5 (ul. Wandy 5)
- Fiedler, J., dozorca lasów magistratu, Platz am Schützenahause 5 (ul. Wandy, pierzeja pn.)
- Förster, J., praczka, Roßstr. 3a (prawdopodobnie płd. cz. ul. Mickiewicza lub ul. Dąbrówki)
- Frank, G., tajny radca rządowy i medyczny, Crossener Str. 1 (rondo Solidarności)
- Friedrich, C., mistrz szewski, Roßmarkt 9 (Plac Przyjaźni, prawdopodobnie pusty plac przed Ośrodkiem LOK)
- Friedrich, L., zakład szewski, Crossener Str. 12 (ul. 1 Maja 5)
- Friedrich, H., zakład stolarski, Weidendamm 3 (ul. Kochanowskiego)
- Fromme, H., rentier, Roßstr. 8 (ul. Dąbrówki lub al. Młodzieży Polskiej)
- Fürstenberg, M. Ch., wdowa, sprzedawczyni pieczywa (wypieków), (W.), Mittelstr. 9 (ul. Daszyńskiego)
- Fuhrmann, H., Ziegelstr. 18 (ul. Sienkiewicza)
- Fuhrmann, B., (W.), Schulstr. 16 (ul. Słowackiego)
- Fuhrmann, L., (W.), Ziegelstr. 7 (ul. Sienkiewicza, pierzeja płd.)
- Funk, W., pisarz, Crossener Str. 11 (ul. 1 Maja 4)
- Gäbert, wdowa, (W.), Sonnenburger Str. 14 (ul. Wojska Polskiego, prawdopodobnie okolice skrzyżowania z ul. Mieszka I, okolice Szkoły Podstawowej nr 2)
- Gädicke, z domu Brammler, wdowa, (W.), Schulstr. 8 (ul. Słowackiego)
- Ganske, W., szwaczka, Schulstr. 5 (ul. Słowackiego)
- Gansow, C., zakład kamieniarski, Wiesenstr. 4 (ul. Narutowicza, pierzeja płd.)
- Gast, wdowa, szwaczka, Blumenstr. 10 (ul. Kościuszki, pierzeja pn., okolice skrzyżowania z ul. Wodną)
- Giebler, U., zakład krawiecki, Mittelstr. 9 (ul. Daszyńskiego)
- Geier, J., pracownik białego folwarku, Sonnenburger Str. 19 (ul. Wojska Polskiego)
- Geiert, W., mistrz ogrodnictwa, Schulstr. 1 (ul. Słowackiego)
- Gemmel, L., zakład stolarski, Holzhoffstr. 2 (ul. Kopernika, pierzeja wsch.)
- Gerlach, F., rentier, (W.), Roßstr. 3b (prawdopodobnie płd. cz. ul. Mickiewicza lub ul. Dąbrówki)
- Gerlach, C., mistrz ciesielski, Roßstr. 7 (ul. Dąbrówki lub al. Młodzieży Polskiej)
- Gerlach, G., gospodarz knajpy, Schulstr. 4 (ul. Słowackiego)
- Gestribow, J., zakład murarski, Sandstr. 4 (ul. Paderewskiego)
- Gielisch, M., wdowa, (W.), Ziegelstr. 35 (ul. Sienkiewicza)
- Giesau, wdowa, szwaczka, Roßstr. 8 (ul. Dąbrówki lub al. Młodzieży Polskiej)
- Giese, F., żandarm Korpusu, Roßstr. 8 (ul. Dąbrówki lub al. Młodzieży Polskiej)
- Giessow, F., zakład krawiecki, Blumenstr. 14 (ul. Kościuszki, pierzeja pn., okolice sklepu Bricomarche)
- Gille, F., mistrz stolarski, Roßmartk 13a (Plac Przyjaźni)
- Gillet, F., aptekarz, Crossener Str. 1 (rondo Solidarności)
- Gloaß, L., nauczyciel, Ziegelstr. 20 (ul. Sienkiewicza)
- Gloaß, G., nauczyciel, Ziegelstr. 19 (ul. Sienkiewicza)
- Glokke, C., nauczyciel, Roßmarkt 16 (prawdopodobnie ul. Seelowska)
- Glokke, W., nauczyciel, Crossener Str. 2 (teren Collegium Polonicum od strony ul. 1 Maja)
- Glokke, L., kantor (muzyk), Ziegelstr. 7 (ul. Sienkiewicza, pierzeja płd.)
- Görisch, Ch., (W.), Sonnenburger Str. 29 (ul. Wojska Polskiego)
- Görisch, W., zakład stolarski, Sandstr. 11 (ul. Paderewskiego)
- Görke, C., mistrz szewski, Mittelstr. 10 (ul. Daszyńskiego)
- Gotsch, H., były gospodarz knajpy, Holzhoffstr. 6 (ul. Kopernika, pierzeja wsch.)
- Gottlieb, J., mistrz kołodziej, (W.), Große Fruchtstr. 7 (ul. Żeromskiego)
- Gräber, F., mistrz ciesielstwa, (W.), Platz am Schützenhause 2 (al. Niepodległości, niedaleko ul. Wandy)
- (brak stron 22-27 zawierających nazwiska między Gräditz i Hein)
- Heinrich, J., podoficer i muzyk batalionu w 8 Pułku Piechoty, Roßstr. 7 (ul. Dąbrówki lub al. Młodzieży Polskiej)
- Hellwig, U., mistrz krawiecki, Roßmarkt 13a (Plac Przyjaźni, prawdopodobnie okolice późniejszego sklepu „Jubilat”)
- Helm, W., furman/ woźnica, Weidendamm 3 (ul. Kochanowskiego)
- Hempel, Chr., rolnik drobnomiejski, (W.), Sonnenburger Str. 15 (ul. Wojska Polskiego, pierzeja wsch.)
- Henke, H., zakład kapeluszniczy, Sandstr. 13 (ul. Paderewskiego)
- Herrmann, F., rolnik drobnomiejski, (W.), Platz am Schützenhause 4 (ul. Wandy 4)
- Herrmann, F., zakład stolarski, Roßmarkt 21 (Plac Przyjaźni)
- Hesse, C., mistrz krawiecki, Ziegelstr. 2 (ul. Sienkiewicza, pierzeja płd.)
- Heßmüller, H., rentier, Holzhoffstr. 6 (ul. Kopernika, pierzeja wsch.)
- Hildebrandt, F., rentier, Mittelstr. 1 (ul. Daszyńskiego)
- Hille, C., wdowa, (W.), am neuen Markt 7 (Plac Bohaterów, prawdopodobnie 3)
- Hinze, J. C., właściciel gospody „Pod złotym jeleniem” (Zum goldenen Hirsch), Crossener Str. 5 (ul. 1 Maja)
- Hinze, F., furman/ woźnica, (W.), Roßmarkt 19 (Plac Przyjaźni, prawdopodobnie 19, czyli dzisiejsza hurtownia artykułów papiernicznych)
- Höhne, J., zakład stolarski, (W.), Sandstr. 10a (ul. Paderewskiego 38 lub 39)
- Hönicke, J., zakład szewski, Große Fruchtstr. 1 (ul. Żeromskiego)
- Hoffmann, sekretarz rządowy, Roßstr. 7 (ul. Dąbrówki lub al. Młodzieży Polskiej)
- Hoffmann, J., restaurator, Crossener Str. 3 (teren Collegium Polonicum od strony ul. 1 Maja)
- Hoffmann, Ch., obsługujący kąpielisko/ łaźnię, Ziegelstr. 10 (ul. Sienkiewicza, pierzeja płd.)
- Hübner, L., wdowa po kaznodziei, am neuen Markt 1 (Plac Wolności, przy skrzyżowaniu z ul. Reja)
- Huth, F., mistrz stolarski, Schulstr. 3 (ul. Słowackiego)
- Huth, Ch., mistrzyni stolarska, rentierka, Roßstr. 3b (prawdopodobnie płd. cz. ul. Mickiewicza lub ul. Dąbrówki)
- Jäckel, G., (W.), Wiesenstr. 8 (ul. Narutowicza, pierzeja płd.)
- Jäolicke, F., najemca ogrodowy, Crossener Str. 1 (rondo Solidarności)
- Jänisch, J., zakład stolarski, Große Fruchstr. 4 (ul. Żeromskiego)
- Jätsch, G., podoficer w 12 Pułku Piechoty, Roßstr. 1 (potem odlewnia żelaza Gutmann, Hotel Polonia i Galeria Prima)
- Jahn, Ch., zakład stolarski, (W.), Crossener Str. 11a (ul. 1 Maja 4)
- Jansch, J., zakład studniarski, Roßmarkt 12 (Plac Przyjaźni, prawdopodobnie okolice późniejszego sklepu „Jubilat”)
- Ibert, H., mistrz ciesielski, Blumenstr. 3 (ul. Kościuszki, pierzeja płd., prawdopodobnie okolice hurtowni Kama)
- Ignatius, G., furman/ woźnica, (W.), Wiesenstr. 10b (ul. Narutowicza, pierzeja pn.)
- Jokisch, L., wdowa, (W.), Ziegelstr. 5 (ul. Sienkiewicza, pierzeja płd.)
- Ischel, elew (uczeń zawodu) sekretarza przy sądzie Oberlandesgericht, Roßmarkt 3 (Plac Przyjaźni 5, teren dzisiejszej poczty)
- Judo (?), J., mistrz szewski, am neuen Markt 2 (Plac Wolności)
- Junck, U., właściciel gospody „Pod złotym lwem” (Zum goldenen Löwen), Crossener Str. 2 (teren Collegium Polonicum od strony ul. 1 Maja)
Słowo końcowe
Jak widać, przy odrobinie szczęścia i cierpliwości, za pomocą archiwalnej kwerendy i porównania numeracji budynków, można dotrzeć do naprawdę ciekawych informacji. Dzięki temu możemy się dowiedzieć, kto niecałe dwa wieki temu mieszkał i pracował przy naszych ulicach - tu, gdzie teraz my żyjemy, pracujemy i spędzamy wolny czas.
Teraz nie są to już anonimowe, bliżej nieznane osoby, ale ludzie znani z imienia i nazwiska, ludzie „z krwi i kości” tacy jak my. Wykonywane zawody doskonale odzwierciedlają przekrój społeczny ówczesnej ludności. Należy przypuszczać, że wiele z tych osób spoczęło potem na miejscowym Dammfriedhof, czyli dzisiejszym cmentarzu komunalnym. Pozostałe nazwiska z książki adresowej z 1846 r. - już niebawem.