W okresie Cesarstwa Niemieckiego i Republiki Weimarskiej na terenie dzisiejszych Słubic istniała dobrze zorganizowana miejska komunikacja publiczna. Obok siebie funkcjonowały zarówno autobus jak i tramwaj. Tym bardziej może dziwić, że teraz - w drugiej dekadzie XXI wieku, w dobie internetu czy telefonów komórkowych komunikacji miejskiej w Słubicach całkowicie brak...

Komunikacja miejska w przedwojennych Słubicach (Dammvorstadt)

W 1894 r. odbyła się pierwsza poważna dyskusja na temat sieci miejskiej komunikacji konnej, która łączyłaby lewo- i prawobrzeżną część Frankfurtu nad Odrą. Decyzję o budowie tramwaju elektrycznego do prawobrzeżnej dzielnicy Dammvorstadt podjęto 2 lata później. Zgodnie z założeniami linia miała biec mostem aż do domu Strzeleckiego, czyli dzisiejszego kościoła NMP Królowej Polski.

23 stycznia 1898 r. ruszyła pierwsza linia tramwajowa do domu strzeleckiego w Dammvorstadt (z dzielnicy Beresinchen i okolic nowego cmentarza). Od 21 grudnia 1899 r. tzw. „Rote Linie” (linia czerwona) nadal docierała do domu strzeleckiego, jednak ruszała z dworca kolejowego w południowo-centralnej części miasta. Prześwit toru (rozstaw szyn) wynosił 1000 mm.

W czerwcu 1920 r. z powodu deficytu energii elektrycznej i ogólnego kryzysu po przegranej przez Niemcy I wojnie światowej z użytku wyłączono odcinek toru biegnący na długości 1,2 km przez Friedrichstr. (później ul. Wilhelma Piecka, ob. ul. Nadodrzańska). Przerwa w komunikacji trwała ok. 6 miesięcy.

Poprawa sytuacja nastąpiła dopiero w 1924 r., kiedy to cały tor dostępny w Dammvorstadt z powrotem mógł służyć okolicznym mieszkańcom. W czerwcu 1925 r. nomenklaturę frankfurckich linii tramwajowych według barw zastąpiono nomenklaturą numeryczną. Tym samym linia tramwajowa nr 2 rozpoczynająca swój bieg przy koszarach artylerii (ob. August-Bebel-Str.), a kończąca przy domu strzeleckim w Dammvorstadt mierzyła 5,4 km długości i była najdłuższą linią spośród wszystkich ówczesnych linii we Frankfurcie. Na pocztówce poniżej: tramwaj i widok na przedwojenne Słubice, w tym fabrykę jedwabiu (ob. biblioteka CP), czy Victoria-Apotheke (ob. Collegium Polonicum).



Przełomem z pewnością był rok 1927, kiedy to przedłużono „słubicką” linię aż w okolice Stadionu Wschodniomarchijskiego (ob. stadion OSiR). Pętla tramwajowa mieściła się na terenie dzisiejszego bazaru miejskiego między ul. Kupiecką i ul. Sportową. Mimo wszystko wydłużona trasa linii nr 2 funkcjonowała jedynie w środy, soboty i niedziele. To zmieniło się dopiero w 1936 r., kiedy linia nr 2 kursowała w okolice stadionu każdego dnia.

W 1929 r. komunikację miejską dzielnicy Dammvorstadt uzupełniono uruchomieniem linii autobusowej (tzw. „Busringlinie”, „Buslinie B”), która wykonywana pętlę na terenie dzisiejszych Słubic. Ruszała z okolic mostu, docierała w okolice Roßmarkt (ob. Plac Przyjaźni), Sonnenburger Str. (dosł. ul. Słońska, ob. ul. Wojska Polskiego), okolice koszar Kleista, po czym przez Neuer Markt (ob. Plac Bohaterów i Plac Wolności) wracała w rejon mostu. W 1936 r. dodatkowo powstała służbowa „Buslinie D” kursująca od stadionu do lotniska wojskowego Fliegerhorst.

W latach 30-tych XX wieku przeprowadzono modernizację infrastruktury tramwajowej w Dammvorstadt dobudowując przy okazji drugą linię. Łączność tramwajowa pomiędzy obydwoma brzegami przerwało wysadzenie w powietrze mostu kamiennego na Odrze przez niemieckich pionierów (saperów) rankiem 19 kwietnia 1945 r.
Komunikację tramwajową w Słubicach wyłączono ostatecznie 28 września 1945 r. Tym samym Słubice dołączyły do innych polskich miejscowości, w których zrezygnowano z kontynuowania tej poniemieckiej formy transportu (m.in. Gubin 1904-1938, Kostrzyn nad Odrą 1903-1945, czy Zgorzelec 1897-1945).

Komunikacja miejska w Słubicach po 1945 roku

Tory tramwajowe jeszcze przez wiele lat były integralnym elementem słubickiego krajobrazu. Podczas jednego ze spotkań z frankfurckim historykiem Eckardem Reißem poznałem bezpośrednią, dość zaskakującą przyczynę pokrycia warstwą asfaltu torów kolejowych na ul. 1 Maja w Słubicach... Według Eckarda Reißa powodem tym była kraksa podczas jednego z Wyścigów Pokoju przebiegającego przez Słubice. Podczas wspomnianych zawodów jeden z rowerzystów wjechał bowiem niefortunnie w torowisko tramwajowe, czego efektem była dość poważna kontuzja jednego z reprezentantów Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Po tym wydarzeniu miała zostać podjęta nieoficjalna decyzja na szczeblu partyjnym obu państw w sprawie modernizacji nawierzchni ul. 1 Maja.

W latach 70-tych i 80-tych XX wieku nie było typowej komunikacji transgranicznej, choć kursowały autobusy ze słubiczanami do firmy Halbleiterwerk, największego producenta elektroniki w NRD (wielu słubiczan pracowało w tym właśnie zakładzie).

W chwili obecnej miejska komunikacja publiczna w Słubicach praktycznie nie istnieje. W 1990 r. powstało prywatne przedsiębiorstwo Transhand, jednak jego usługi należy raczej traktować jako komunikację podmiejską. Osoba chcąca się sprawnie przemieścić z Osiedla Krasińskiego do stadionu OSiR czy przystanku PKP, a niedysponująca jakimkolwiek pojazdem, zmuszona jest do ponadgodzinnego spaceru albo zamówienia wcale nie taniej taksówki.

Na szczęście od wielu lat prowadzona jest publiczna dyskusja na temat wznowienia miejskiej komunikacji publicznej w Słubicach...

Komisja Integracyjna i inicjatywa obywatelska ProTram

Najrzetelniej przedyskutowanym pomysłem jest projekt transgranicznej linii tramwajowej, której uruchomienie było przedmiotem niejednej sesji Wspólnej Europejskiej Komisji Integracyjnej rad miejskich Słubic i Frankfurtu nad Odrą (Europäischer Integrationsausschuß). Członkami tego 16-osobowego gremium z ramienia Rady Miejskiej w Słubicach są obecnie Krystyna Baczyńska, Krystyka Kiba, Ryszard Potorski, Krystyna Skubisz oraz Juliusz Żwirek.

Od 28 października 2008 r. przewodniczącym Komisji Integracyjnej jest Jörg Gleisenstein - inżynier dyplomowany kierunku planowanie przestrzenne, członek Partii Zielonych - Bündnis 90/ Die Grünen; działacz fundacji Heinrich-Böll-Stiftung, współzałożyciel inicjatywy ProTram (na rzecz tramwaju transgranicznego), zaangażowany w działalność stowarzyszenia Słubfurt; od 28 września 2008 r. radny rady miejskiej Frankfurtu nad Odrą (członek 19-osobowej frakcji Die Linke, nienależący jednak do tej partii).

Wśród popierających ideę transgranicznej linii tramwajowej znaleźli się m.in. (alfabetycznie): Sören Bollmann, Sahra Damus, Matthias Diefenbach (Instytut Historii Stosowanej, HeimatReise), Mateusz Gąsior, Jörg Gleisenstein, Jerzy Kirej, Michael Kurzwelly (twórca i wiceprezes Stowarzyszenia Słubfurt, „ambasador Gminy Słubice”), Paweł Leciejewski, Janine Nuyken (Ratusz we Frankfurcie nad Odrą, Viadrina), Tomasz Pilarski (dyrektor SMOK, radny powiatowy), Bartek Pytlas, Carsten Thiele, Willi Walroth, czy dr Krzysztof Wojciechowki (dyrektor administracyjny Collegium Polonicum).

Wśród zwolenników są również liczne organizacje: Allgemeiner Deutscher Fahrrad-Club (ADFC) Frankfurt (Oder), Allgemeiner Studentischer Ausschuss (AStA), dielinkie.SDS Viadrina, Jusos Frankfurt (Oder), Kreisverband Bündnis 90/ Die Grünen Frankfurt (Oder), Liberaler Campus Frankfurt (Oder), Rada Samorządu Studentów CP, Studierendenparlament der Viadrina (StuPa).

Według analizy rentowności z 2004 r. autobus wcale nie musi być tańszy od tramwaju. Przy okazji tramwaj jest bardziej ekologiczny, bo nie emituje spalin. Będąc nawiązaniem do przedwojennej tradycji tramwajów na tym terenie mógłby też stanowić ciekawą atrakcję turystyczną.

Kalendarium starań o wspólną komunikację publiczną w latach 2006-2011

2006

• 22 stycznia - referendum we Frankfurcie nad Odrą w sprawie transgranicznego tramwaju łączącego Frankfurt nad Odrą oraz Słubice; frekwencja wyniosła 30%, jednak ok. 83% Frankfurtczyków opowiedziało się wówczas przeciwko tej inwestycji; decyzja mieszkańców nie była wiążąca dla władz miasta
• 23 stycznia – rzecznik ratusza we Frankfurcie nad Odrą na łamach portalu niemieckiej telewizji publicznej www.rbb-online.de zapowiedział, że miasto będzie kontynuować debatę na temat wspólnej komunikacji publicznej Frankfurtu nad Odrą oraz Słubic

2007

• 28 grudnia – Rada Miejska w Słubicach przyjęła Strategię Rozwoju Gminy Słubice na lata 2007-2013; w Strategii poruszono m.in. temat niezbędnej komunikacji miejskiej

2008

• Uruchomienie linii autobusowej pomiędzy Europejskim Uniwersytetem Viadrina a Collegium Polonicum i słubickimi domami studenckimi przy ul. Szamarzewskiego i ul. Piłsudskiego. Linia funkcjonowała z inicjatywy frankfurckiego samorządu studenckiego AStA przy nieocenionym wsparciu nadburmistrza miasta Martina Patzelta. Studenci mogli podróżował nieodpłatnie tym autobusem za uprzednim okazaniem ważnej legitymacji studenckiej.

2009

• 5 lutego - sesja Wspólnej Europejskiej Komisji Integracyjnej8 kwietnia -  sesja Wspólnej Europejskiej Komisji Integracyjnej (Urząd Miejski w Słubicach)4-6 czerwca – Słubicko-Frankfurcka Konferencja Przyszłości 2020; wśród pytań które pojawiały się na konferencji było także pytanie o szanse powodzenie transgranicznego połączenia tramwajowego;30 czerwca – gremialne posiedzenie zespołów roboczych projektu EGTC/URBACT, podczas którego zaprezentowano efekty Słubicko-Frankfurckiej Konferencji Przyszłości 2020 (Collegium Polonicum)11 września - IV sesja Wspólnej Europejskiej Komisji Integracyjnej (kompleks sportowy OSiR w Słubicach); m.in. temat wspólnej komunikacji publicznej2 listopada – II spotkanie inicjatywy ProTram (Auditorium Maximum 03 we Frankfurcie nad Odrą)18 listopada - V sesja Wspólnej Europejskiej Komisji Integracyjnej (Ratusz we Frankfurcie nad Odrą); m.in. temat wspólnej komunikacji publicznej2 grudnia - spotkanie inicjatywy ProTram (Collegium Polonicum)

2010

• 13 stycznia - spotkanie inicjatywy ProTram (Auditorium Maximum 03 we Frankfurcie nad Odrą)20 stycznia – VI sesja Wspólnej Europejskiej Komisji Integracyjnej (Urząd Miejski w Słubicach); m.in. temat wspólnej komunikacji publicznej10 lutego - spotkanie inicjatywy ProTram (Collegium Polonicum)17 lutego - spotkanie inicjatywy ProTram z kandydatami na nadburmistrza Frankfurtu nad Odrą (Stefan Ludwig, Martin Wilke, Katja Wolle)9 marca – mój wywiad z ustępującym nadburmistrzem Frankfurtu nad Odrą Martinem Patzeltem; za największe niepowodzenie swojej współpracy ze Słubicami uznał on niesfinalizowanie projektu tramwaju transgranicznego łączącego oba miasta.7 kwietnia - VII sesja Wspólnej Europejskiej Komisji Integracyjnej (Ratusz we Frankfurcie nad Odrą); m.in. temat wspólnej komunikacji publicznej29 kwietnia - XII wspólne posiedzenie rad miejskich Słubic i Frankfurtu nad Odrą (Urząd Miejski w Słubicach); sporą większością głosów dano „zielone światło” planowi wspólnego działania 2010-2020 i przyszłej ekspertyzie wykonalności wspólnej komunikacji publicznej23 czerwca – VIII sesja Wspólnej Europejskiej Komisji Integracyjnej (Urząd Miejski w Słubicach); m.in. temat wspólnej komunikacji publicznej30 sierpnia - Burza mózgów w sprawie odbudowy wieży Kleista w Słubicach i domu Bolfrasa we Frankfurcie nad Odrą; spotkanie zorganizowanie w siedzibie spółki Wohnungswirtschaft GmbH moderował Sören Bollmann; podczas narady zwróciłem uwagę, że odbudowa wieży Kleista nie ma sensu za wszelką cenę (musiałaby za nim iść poprawa bezpieczeństwa w parku Odra, np. monitoring oraz uruchomienie komunikacji miejskiej w okolice wieży)29 września – IX sesja Wspólnej Europejskiej Komisji Integracyjnej (Ratusz we Frankfurcie nad Odrą); m.in. temat wspólnej komunikacji publicznej3 listopada – X sesja Wspólnej Europejskiej Komisji Integracyjnej (Urząd Miejski w Słubicach); m.in. temat wspólnej komunikacji publicznej9 listopada – Rada Miejska w Słubicach przyjęła Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Słubice na lata 2010-2013; na stronie 71 Programu za nieodzowne uznano „zrealizowanie trasy transportu publicznego”14 grudnia - spotkanie inicjatywy ProTram (Auditorium Maximum 104 we Frankfurcie nad Odrą)

2011

• 19 stycznia - spotkanie inicjatywy ProTram (Auditorium Maximum 03 we Frankfurcie nad Odrą)2 lutego - XI posiedzenie  Wspólnej Europejskiej Komisji Integracyjnej (Ratusz we Frankfurcie nad Odrą); m.in. temat wspólnej komunikacji publicznej10 lutego - spotkanie inicjatywy ProTram z burmistrzem Słubic Tomaszem Ciszewiczem7 marca - „Wiadomości samorządowe” HTS (http://www.dailymotion.com/video/xhf4ed_173-emisja-poniedzialek-07-03-2011-wiadomosci-samorzadowe_news; od chwili 5 min. 35 s.) - burmistrz Słubic Tomasz Ciszewicz zapowiedział transgraniczną komunikację autobusową („komunikacja autobusowa ma, w pierwszej kolejności rozwinąć się ze strony. Chodzi tutaj, na podstawie rozmów z nadburmistrzem Wilke, autobusu, który robiłby pętlę...”)23 marca - spotkanie inicjatywy ProTram (Collegium Polonicum)30 marca - XII sesja Wspólnej Europejskiej Komisji Integracyjnej (Urząd Miejski w Słubicach); m.in. temat wspólnej komunikacji publicznej; burmistrz Słubic poinformował o pomyśle słubickiego referendum w tej sprawie4 kwietnia - „Wiadomości samorządowe” HTS (http://www.dailymotion.pl/video/xijezq_197-emisja-poniedzialek-02-05-2011-wiadomosci-samorzadowe_news; od chwili 2 min. 5 s.) - burmistrz Słubic poinformował o przygotowanym opracowaniu, które kosztowało aż 180 tys. euro, a w którym to firma polska i firma niemiecka oceniły realne warunki uruchomienia komunikacji pomiędzy Frankfurtem nad Odrą a Słubicami; burmistrz zaproponował również zorganizowanie referendum, w którym mieszkańcy Słubic wypowiedzieli się, czy chcą autobus czy też tramwaj (pomysł referendum wypłynął od burmistrza Ciszewicza, właściwie bez szerszych konsultacji społecznych)20 kwietnia - spotkanie inicjatywy ProTram (Auditorium Maximum 02 we Frankfurcie nad Odrą)27 kwietnia – artykuł pt. „Jetzt doch der Bus” (niem. Teraz jednak autobus) we frankfurckiej gazecie „Märkischer Markt”; zapowiedź transgranicznego autobusu, uzgodnionego pomiędzy burmistrzem Słubic a nadburmistrzem Frankfurtu30 kwietnia – artykuł pt. „Verwaltung will Tram – Grenzüberschreitender Buslinie soll Straßenbahn folgen” (Administracja chce tramwaju – transgraniczna linia autobusowa powinna ) we frankfurckiej gazecie „BlickPunkt”; zapowiedź transgranicznego autobusu, uzgodnionego pomiędzy burmistrzem Słubic a nadburmistrzem Frankfurtu2 maja – „Wiadomości samorządowe” HTS (http://www.dailymotion.pl/video/xijezq_197-emisja-poniedzialek-02-05-2011-wiadomosci-samorzadowe_news; od chwili 2 min. 55 s.); burmistrz Słubic poinformował, że od 29 kwietnia na moście na Odrze dozwolony jest ruch autobusów turystycznych i osobowych; zaproponował również by turyści przyjeżdżający do obu miast korzystali z usług w Słubicach a zabytki zwiedzali we Frankfurcie; czy to oznacza, że Słubice nie będą zachęcać turystów do zwiedzania własnych zabytków a miasto postawi wyłącznie na usługi? miejmy nadzieję, że tak się nie stanie!11 maja - XIII sesja Wspólnej Europejskiej Komisji Integracyjnej; m.in. temat wspólnej komunikacji publicznej

Zdezorientowanie we Frankfurcie nad Odrą

W sprawie komunikacji transgranicznej we Frankfurcie nad Odrą miałem okazję rozmawiać z kilkoma radnymi zasiadającymi w Komisji Integracyjnej, m.in.: z przewodniczącym Jörgem Gleisensteinem oraz Josefem Lendenem. Sylwetkę tego pierwszego przedstawiłem już powyżej.

Josef Lenden to zaś polityk bezpartyjny, przewodniczący inicjatywy obywatelskiej „BI Stadtumbau”, zaangażowany w działalność Stowarzyszenia Słubfurt; od 28 września 2008 r. radny rady miejskiej Frankfurtu nad Odrą (od 15 grudnia 2010 r. członek 10-osobowej frakcji CDU), od 2009 r. radny Parlamentu Słubfurtu, od 7 stycznia 2011 r. członek Wspólnej Europejskiej Komisji Integracyjnej rad miejskich Frankfurtu nad Odrą oraz Słubic.

Co wyłania się z tych rozmów? Między innymi chaos informacyjny (słowo „Informationsgau” padło niejednokrotnie). Czasem co innego deklarowane jest w jednym mieście, a co innego w drugim. Czasem brakuje zwykłego dialogu. O ustaleniach w sprawie komunikacji autobusowej moi rozmówcy, choć radni a co więcej Wspólnej Komisji Integracyjnej, dowiadywali się dopiero z doniesień medialnych albo rozmów nieoficjalnych (sic!). Pomysłu z autobusem wcześniej w szerszym gronie rzekomo nie omawiano. Deklaracja realizacji tego projektu padła dodatkowo jeszcze przed publicznym ogłoszeniem studium wykonalności w sprawie komunikacji transgranicznej Słubic i Frankfurtu.

Wprawdzie pilotażowy program komunikacji autobusowej nie wyklucza realizacji wspólnego tramwaju, ale przy sygnalizowanych powszechnie problemach budżetowych gminy Słubice trudno się spodziewać jednoczesnej realizacji obu środków komunikacji. Po wtóre, nie wiadomo jak miałoby dokładnie brzmieć  pytanie podczas zapowiadanego referendum i skąd na to referendum znaleziono by pieniądze.

Jeden z radnych przyznał, że pomysł autobusu w porównaniu z planowanym tramwajem ma co najmniej kilka wad. Przede wszystkim ma nikłe szanse na wsparcie ze środków unijnych. Poza tym we Frankfurcie nad Odrą ciężko o dodatkowy tabor autobusowy. Radnego zdziwiły też pytania jednego ze słubickich urzędników o zróżnicowanie cen biletów ze względu na narodowość, tzn. frankfurcki przewoźnik miałby udzielać zniżki słubiczanom ze względu na ich polskie obywatelstwo. Takie rozwiązanie miałoby być niezgodne z prawem unijnym (chyba że zróżnicowanie cen wynikałoby z miejskich dotacji dla mieszkańców swojego miasta).
Najbliższe tygodnie powinny przynieść odpowiedzi na pytania, które pojawiły się w ostatnim czasie. Być może wskazana byłaby publiczna dyskusja na temat przywrócenia w Słubicach komunikacji miejskiej. W końcu ta ma dość ciekawą, ponad stuletnią historię!

Przy pisaniu artykułu wykorzystano źródła tj. m.in.:

• Preiss, S./ Hengelhaupt, U./ Groblica, S./ Wille, A./ Oramus, D.: Słubice – historia – topografia – rozwój (Geschichte – Topografie - Entwicklung), Słubice 2003.
• http://magazin.tram-ff.de/tramnachslubice.php (Serwis tramwajów we Frankfurcie nad Odrą)
• http://oderlinie.wordpress.com/fragen-antworten/pytania-i-opowiedzi/ (Inicjatywa obywatelska ProTram, także po polsku)
• http://www.moz.de/artikel-ansicht/dg/0/1/282242/ (Märkische Oderzeitung)
• https://www.sitzungsdienst-frankfurt-oder.de/tbi/au020.asp?AULFDNR=14&options=4&altoption=Ausschuss (Serwis urzędowy Frankfurtu nad Odrą)
• http://www.youtube.com/watch?v=wFvtlD4OjHI (Symulacja graficzna przyszłej linii tramwajowej) 

Chcesz dodać komentarz do artykułu? Zaloguj się lub zarejestruj swoje konto na portalu.