Gmina Słubice to nie tylko miasto, ale i pobliskie sołectwa, z czego pięć przez kilka stuleci funkcjonowało jako tzw. wsie rajcowskie podległe Frankfurtowi nad Odrą. Chodzi o Kunice, Rybocice, Świecko, Kunowice oraz Drzecin. I to o nich właśnie będzie ten artykuł... 

Warto chyba zacząć od tego, że nie zachowały się żadne oryginalne dokumenty z okresu powstania wspomnianych wiosek czy wykupienia ich przez miasto, a jedynie dokumenty margrabiów, którzy potwierdzali poszczególne zakupy. Najstarsza zachowana wzmianka dotyczy Rybocic i pochodzi z 1250 r. Następne były Kunice (1282), stanowiące dziś najmniejsze sołectwo gminy Słubice, Drzecin (1308) i Kunowice (1337).

Kolejne wzmianki pochodzą m.in. z 1282 r. z dokumentu księcia Małopolski Leszka II Czarnego, z Lubuskiego Rejestru Fundacyjnego (1405), z ksiąg pisarzy miejskich, z dokumentów o sporach granicznych z XV w., z księgi miejskiej Teymlera (1516), urbarza (1651), umów dzierżawy, akt sądowych, od XVIII w. dokumentów szkolnych i kościelnych, wreszcie ze spisów ludności oraz wielu innych źródeł.

Dawne stosunki ekonomiczne w wioskach leżących wokół Słubic zostały opisane w pracy doktorskiej H. Sommerfelda, który to skoncentrował się głównie na sytuacji w XVIII w.

Podczas lokacji Frankfurtu nad Odrą w 1253 r. istniało już wiele słowiańskich osad w pobliżu Odry i z centrum kultu religijnego na lewobrzeżnym urwisku koło Lossow (Lossower Burgwall), na wysokości dzisiejszych Rybocic. Wśród nich były już wspomniane Rybocice, Kunice, Świecko, Drzecin a na lewobrzeżu Tzchetzschnow. Z czasem przybywali do nich również osadnicy niemieccy.

Miejscowości na wschód od Odry należały do tzw. Ziemi Torzymskiej jako części Ziemi Lubuskiej (Terra Lebusana), a od X w. podlegały Piastom śląskim. Sytuacja zmieniła się na początku XIII w. za panowania Henryka I Brodatego, który w 1206 r. utracił władzę nad Ziemią Lubuską, a wraz z śmiercią jego syna Henryka II Pobożnego w 1241 r. nastał schyłek całej dynastii Piastów śląskich, co wykorzystali rywale.

Coraz większe wpływy zyskiwali arcybiskup Magdeburga oraz margrabia askański, którzy w 1252 r. podzielili terytorialne łupy. Arcybiskup Magdeburga otrzymał tzw. Ziemię Zachodniotorzymską, czyli tereny na wschód od Odry z Ośnem i Rzepinem. Przynależność administracyjna tych terenów zmieniała się jeszcze wielokrotnie...

Ówczesne Słubice nie były jeszcze zamieszkane, a przynajmniej nie w zwartej zabudowie. Na terenie dzisiejszego miasta rozciągały się głównie pola i łąki, a na jego południowych krańcach być może istnieć mógł już cmentarz żydowski, wzmiankowany od 1399 r. ale powstały prawdopodobnie już ponad 100 lat wcześniej. Droga znana dzisiaj jako ul. Rzepińska było drogą wjazdową do Kunowic, więc i sam cmentarz żydowski leżał pierwotnie na terenie wsi Kunowice...

Wsie funkcjonowały według prawa magdeburskiego i do XV w. większość z nich podlegała już miastu, włącznie z folwarkami, młynami, owczarniami i polami uprawnymi. Pierwszy został kupiony Drzecin, bo w 1308 r., następnie Świecko (1354), Kunice (1373), Kunowice (1399) i Rybocice (1437). Późniejsze wykupy dotyczy już tylko lewobrzeżnych miejscowości, tj. Kliestow, Tzschetzschnow, Reitwein i Booßen.

W Drzecinie było 13 rolników, 8 chałupników, 3 młyny i 1 folwark, w Świecku 12 rolników, 6 chałupników, brakowało jednak młynów i folwarków, podobnie jak w Kunicach, gdzie żyło 13 rolników i 8 chałupników. Najlepiej było w Kunowicach (14 rolników, 6 chałupników, 1 młyn) i Rybocicach (16 rolników, 17 chałupników, 3 młyny i 1 folwark).

W kwietniu 1380 r. ostatecznie wytyczono granicę między Kunicami i Rybocicami. W 1633 r. Kunice zostały splądrowane i spalone na rozkaz szwedzkiego gen. Manteufela. W 1819 r. wieś miała 61 domów prywatnych, młyn i 62 budynki gospodarcze. Parokrotnie cierpiała wskutek wiosennych powodzi roztopowych, jak np. w 1854 r. Ówczesne szkody oszacowano na blisko 15 tysięcy talarów. 2 maja 1931 r. odstąpione od dotychczasowej pisowni z „C” na przodzie (Cunice, Cunitz) i przyjęto nazwę Kunitz, o czym donosiła gazeta „Volksfreund” z 5 maja 1931 r.

Nazwa Rybocice pochodzi od słowiańskiego słowa „rzepa”, po niemiecku „Rübe”. 21 maja 1311 r. margrabia Waldemar podarował wieś klasztorowi w Neuzelle, ale w 1437 r. Rybocice zostały nabyte przez Frankfurt nad Odrą. W XVI w. w okolicy powstała ogromna fabryka papieru, która produkowała m.in. na potrzeby Uniwersytetu Viadrina. Tuż po bitwie pod Kunowicami Rosjanie spalili m.in. młyn w Rybocicach. W 1840 r. miasto sprzedało fabrykę papieru na rzecz Karla Augusta i Gottlieba Ludwiga Wuttigów, którzy rozbudowali całe przedsiębiorstwo. W 1870 r. fabryka trafiła m.in. w ręce Karla Steinbocka (którego nazwisko w dosłownym tłumaczeniu oznacza „kozioł”) i który też dał nazwę nowej osadzie, znanej dziś jako Koziczyn...

Roland Semik

---

Artykuł powstał w oparciu o tekst dr. Manfreda Kalweita „Die Frankfurter Ratsdörfer östlich der Oder", opublikowany w zeszycie 2/1997 Towarzystwa Historycznego we Frankfurcie nad Odrą. Pierwotna publikacja tekstu: Gazeta Słubicka z 28 czerwca 2016 r.

Chcesz dodać komentarz do artykułu? Zaloguj się lub zarejestruj swoje konto na portalu.