Zręby współczesnej administracji leśnej sięgają kongresu wiedeńskiego w 1815 r. Na obrzeżach frankfurckiego przedmieścia Dammvorstadt, czyli przedwojennych Słubic, działało kilka obiektów prowadzących i nadzorujących gospodarkę leśną regionu. Oto gdzie się znajdowały...
Ponad okręgiem leśnym dla miejskich zasobów leśnych w hierarchii były jeszcze jeszcze: Urząd Leśny we Frankfurcie nad Odrą (Forstamt) porównywalny zasięgiem terytorialnym do polskich nadleśnictw (Oberförstereien), w latach 1919-1945 Ministerstwo ds. Żywności i Rolnictwa a w latach 1936-1945 również Pruski Urząd Leśny (Preußisches Landforstamt) oraz Krajowy Urząd Leśny (Reichsforstamt).
Wydział leśny frankfurckiego ratusza mieścił się przy ul. Teatralnej 10/11 (niem. Theaterstraße 10/11), obecnie Franz-Mehring-Straße w okolicach dzisiejszego Gimnazjum im. Karola Liebknechta. W ten sposób zasoby leśne na terenie gminy stanowiły jeden okręg leśny (niem. Forstbezirk) podzielony na leśne rewiry (niem. Forstreviere). Kierownik okręgu leśnego odpowiadał za gospodarkę leśną, zalesianie lub kontrolowaną wycinkę drzew.
W prawobrzeżnej części gminy Frankfurt nad Odrą mieściło się pięć leśniczówek:
- „Eichhorst” (dosł. Dębowe gniazdo) – obecnie Drzecin 1;
- „Grundschäferei” (dosł. owczarnia, pol. Płociska) - obecnie Świecko 7 (po drodze z ul. Powstańców Wielkopolskich na teren dawnej wieży Bismarcka); Forstassessor i.R. Jeschke;
- „Grünetisch” (dosł. zielony stół, pol. Wszeborowo) - Pulverkrug 4, obecnie Rosiejewo; Stadtrevierförsterer Lutter.
- „Kornbusch” - obecnie ul. Drzymały; Stadtrevierförsterer i.R. Bergmann;
- „Kunersdorf” - Kunersdorf 33, obecnie Kunowice; Stadtrevierförsterer Prange, wcześniej m.in. Edmund Bernd (do ok. 1925 r.).
Spośród nich wszystkich to właśnie budynek leśniczówki w Drzecinie był największy pod względem powierzchni użytkowej, a nadzór nad wszystkimi nie sprawowała jak dziś struktura na wzór Polskiego Gospodarstwa Leśnego „Lasy Państwowe”, tylko bezpośrednio administracja na szczeblu samorządowym. W innych regionach poza miejskimi zasobami leśnymi istniały również te królewskie.
Leśniczy w Drzecinie jako opiekun lokalnego rewiru leśnego doglądał zaś porządku, opiekował się szkółkami leśnymi, dokarmiał zwierzęta w okresie zimowym, dokumentował naruszanie prawa, wydawał pouczenia i kary porządkowe.
Na lewym brzegu były jeszcze leśniczówki: Forsthaus „Eduardspring” w lesie miejskim Rosengarten jako siedziba leśniczego terenów miejskich (niem. Stadtrevierförsterer) o nazwisku Noack oraz Forsthaus „Buschmühle” przy Buschmühlenweg 94 z leśniczym terenów miejskich (Stadtrevierförsterer i.U.) o nazwisku Burmeister.
Fragment frankfurckiej książki adresowej z 1940 r.
Forsthaus „Eichhorst” na leśnym skraju Drzecina (niem. Trettin) to w dosłownym tłumaczeniu „dębowe gniazdo”. Nazwa nawiązywała do popularnych w okolicy dębów, zwłaszcza dębów bezszypułkowych, przy czym dąb stanowił wówczas i nadal pozostaje symbolem siły oraz długowieczności.
Zgodnie z książką adresową z 1940 r. leśniczówkę „Eichhorst” prowadził dozorca leśny (niem. Stadtforstausseher) Winkel, zamieszkały pod adresem Kunersdorf 34, obecnie to Kunowice.
Forsthaus „Grundschäferei”, czyli obecne Świecko 7, to obiekt leżący na południowy zachód od ówczesnej Szosy Cybińskiej/Krośnieńskiej, obecnie ul. Transportowej.
Dom wzniesiony w IV ćwierćwieczu XIX w., murowany z dachem dwuspadzistym. Główna bryła budynku zachowała się w niezmienionej formie. Ważniejsze ingerencje powojenne to dobudówka od południowej strony i zmiana układu okien na I piętrze celem lepszego doświetlenia pomieszczeń.
Co najmniej od 1895 r. aż do 1945 r. budynek pełni rolę jednej z leśniczówek należących do miasta Frankfurt nad Odrą. Nosił nazwę „Grundschäferei” (Owczarnia) i nazwa ta była na tyle popularna, że stanowiła samodzielny adres w zachowanych do dzisiaj księgach adresowych Frankfurtu nad Odrą.
Nazwa Schäfereiberg jako pobliski punkt obserwacyjny pojawia się na niektórych mapach bitwy pod Kunowicami (1759), co może wskazywać że pobliskie wzniesienie Schäfereiberg (dosł. Owcze Wzgórze lub Owcza Góra) już wcześniej była jednym z ulubionych miejsc wypasu owiec w regionie.
W 1895 r. budynek leśniczówki zamieszkiwało 6 osób (źródło: Gemeindelexikon für das Königreich Preußen III Stadtkreis Berlin und Provinz Brandenburg, s. 196-197).
1 kwietnia 1901 r. na szczycie Owczej Góry ok. 60 m n.p.m. i kilkadziesiąt metrów na południowy-wschód za leśniczówką wzniesioną wieżę Bismarcka. Okazją do tego wydarzenia była 86. rocznica urodzin „żelaznego kanclerza”. Odtąd gospodarze leśniczówki odpowiadali również za administrowanie pobliską wieżą, np. rozpalaniem ognia, by kłęby dymu unosiły się w powietrze przy okazji ważnych rocznic i świąt narodowych.
Zgodnie z książką adresową z 1940 r. leśniczówkę prowadził niejaki Jeschke. Na początku 1945 r. pobliska wieża Bismarcka została wysadzona w powietrze przez samych Niemców, natomiast leśniczówka ocalała i istnieje do dzisiaj pod adresem Świecko 7.
Od 1945 r. do co najmniej 1951 r. leśniczówka Owczarnia nosiła nazwę Płociska (tak według „Słownika nazw geograficznych Polski zachodniej i północnej” pod red. Stanisława Rosponda z 1951 r.).
Więcej wzmianek na temat leśniczówki znajdziemy m.in. w serwisach genealogicznych i Archiwum Miejskim we Frankfurcie nad Odrą:
* https://gov.genealogy.net/item/show/GRUREIJO72GH
* http://wiki-de.genealogy.net/GOV:GRUREIJO72GH
Dom pod adresem Świecko 7 (Fot. Roland Semik, 05.07.2021).
Wcześniej jako uzupełnienie dla wspomnianego wyżej Forsthaus „Grundschäferei” istniała również leśniczówka Forsthaus „Grundförsterei” leżąca na wschód od tejże szosy. W latach 20. XX w. powstało tam jednak lotnisko wojskowe, a obecnie rozciągają się tu tereny inwestycyjne Kostrzyńsko-Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.
Przy ul. Sportowej 38, wówczas w północno-zachodniej części Kunowic, istniała jeszcze wcześniej leśniczówka Forsthaus „Hängebusch” (pol. Wrzoskały), która straciła jednak miejsce bytu, kiedy siedzibą leśniczego stał się adres Kunersdorf 33.
---
Roland Semik
społeczny opiekun zabytków powiatu słubickiego
członek Towarzystwa Historycznego we Frankfurcie nad Odrą
