Z miesiącem kwietniem wiążą się bowiem ważne narodowe wydarzenia tj.:
- II fala zesłań Polaków po agresji sowieckiej na Polskę (13 kwietnia 1940);
- tzw. zbrodnia katyńska (zbrodnie Sowietów w Katyniu, Charkowie i Kalininie/Miednoje na polskich oficerach, urzędnikach państwowych i przedstawicielach inteligencji);
- katastrofa lotnicza pod Smoleńskiem (2010), w której to zginął m.in. sekretarz generalny Związku Edward Duchnowski (1930-2010).
Wśród pierwszych słubickich Sybiraków był Aleksander Szulga (ur. 1924), który przybył do Słubic wraz z 2 Armią Wojska Polskiego. Pozostał tu i pełnił służbę kościelnego u boku ks. Edmunda Łowińskiego (w 1948 r. przeniósł się na Dolny Śląsk). Dlaczego miejscowi Sybiracy wybrali akurat Słubice? Większość wagonów kolejowych z repatriantami kierowano właśnie na tzw. Ziemie Odzyskane. A ci, którzy trafili do Polski centralnej, często bywali nagabywani przez tzw. „naganiaczy”, którzy kusili przyjezdnych sporymi parcelami na Zachodzie. W okresie PRL Sybir i zesłania były jednak tematem tabu – za jego podnoszenie groziły różnego typu represje.
Pierwsza siedziba słubickich Sybiraków mieściła się przy zbiegu ul. Dąbrówki i ul. Mickiewicza, w nieistniejącym już budynku Domu Kultury. Od 2002 r. nową siedzibą Koła jest jeden z lokali przy ul. Kościuszki 19a (p. zdjęcie poniżej; tam również Polskie Stowarzyszenie Diabetyków, Polski Związek Niewidomych i NSZZ Solidarność). Według stanu na kwiecień 2011 r. Koło liczy 46 członków, z czego aż 44 zostało odznaczonych Krzyżem Zesłańców Sybiru. O odznaczenie 2 pozostałych, w tym wiceprezesa, Koło zamierza wnioskować z okazji tegorocznych obchodów Dnia Sybiraka (17 września 2011).
Członkowie słubickiego Koła biorą czynny udział w akademiach patriotycznych podczas dni ważnych dla każdego Polaka: 3 maja, 15 sierpnia, 1 września, 17 września czy 11 listopada. Stawiają przy tym na współpracę z lokalną młodzieżą, w której pokładają nadzieję na kontynuowanie tradycji patriotycznej i ocalenie ich wspomnień od zapomnienia. Współpracują ze środowiskiem uczniowskim (Słubice, Ośno Lubuskie, Rzepin, Starościn), ale i z lokalnymi organizacjami pozarządowymi. Otrzymują wiele zaproszeń od zaprzyjaźnionych kół Związku Sybiraków w Lubuskiem i w całej Polsce.
Władze Koła w Słubicach
prezes: Roman Golański (1989 – 2001)
wiceprezes: Cecylia Gierszewska
sekretarz: Wanda Chytroń
prezes: Lucyna Żukowska (17 września 2001 – 27 kwietnia 2010),
wiceprezes: Edward Starzak
wiceprezes: Maria Ilkowska
przewodnicząca Komisji Rewizyjnej: Jadwiga Zaryczna
członek zarządu: Zofia Żmuda
członek zarządu: Jadwiga Owczarek
członek zarządu: Józef Łudzicz
prezes Ryszard Kowaluk (27 kwietnia 2010 - nadal)
wiceprezes: Czesław Jasiewicz
skarbnik: Ludmiła Kamińska
sekretarz: vacat
Kalendarium wybranych wydarzeń z historii Koła
1989
2003
Pierwsza siedziba słubickich Sybiraków mieściła się przy zbiegu ul. Dąbrówki i ul. Mickiewicza, w nieistniejącym już budynku Domu Kultury. Od 2002 r. nową siedzibą Koła jest jeden z lokali przy ul. Kościuszki 19a (p. zdjęcie poniżej; tam również Polskie Stowarzyszenie Diabetyków, Polski Związek Niewidomych i NSZZ Solidarność). Według stanu na kwiecień 2011 r. Koło liczy 46 członków, z czego aż 44 zostało odznaczonych Krzyżem Zesłańców Sybiru. O odznaczenie 2 pozostałych, w tym wiceprezesa, Koło zamierza wnioskować z okazji tegorocznych obchodów Dnia Sybiraka (17 września 2011).
Członkowie słubickiego Koła biorą czynny udział w akademiach patriotycznych podczas dni ważnych dla każdego Polaka: 3 maja, 15 sierpnia, 1 września, 17 września czy 11 listopada. Stawiają przy tym na współpracę z lokalną młodzieżą, w której pokładają nadzieję na kontynuowanie tradycji patriotycznej i ocalenie ich wspomnień od zapomnienia. Współpracują ze środowiskiem uczniowskim (Słubice, Ośno Lubuskie, Rzepin, Starościn), ale i z lokalnymi organizacjami pozarządowymi. Otrzymują wiele zaproszeń od zaprzyjaźnionych kół Związku Sybiraków w Lubuskiem i w całej Polsce.
Władze Koła w Słubicach
prezes: Roman Golański (1989 – 2001)
wiceprezes: Cecylia Gierszewska
sekretarz: Wanda Chytroń
prezes: Lucyna Żukowska (17 września 2001 – 27 kwietnia 2010),
wiceprezes: Edward Starzak
wiceprezes: Maria Ilkowska
przewodnicząca Komisji Rewizyjnej: Jadwiga Zaryczna
członek zarządu: Zofia Żmuda
członek zarządu: Jadwiga Owczarek
członek zarządu: Józef Łudzicz
prezes Ryszard Kowaluk (27 kwietnia 2010 - nadal)
wiceprezes: Czesław Jasiewicz
skarbnik: Ludmiła Kamińska
sekretarz: vacat
Kalendarium wybranych wydarzeń z historii Koła
1989
- 16 sierpnia 1989 - powstanie Związku Sybiraków Koło w Słubicach. Spotkanie w salce katechetycznej przy ul. Wojska Polskiego, poprowadzone przez Czesława Czubakowskiego ze Związku Sybiraków Oddział w Gorzowie Wielkopolskim.
- 1990 - wzniesienie pomnika na placu znanym dziś jako Plac Sybiraków (wcześniej w tym samym miejscu znajdowało się popiersie Włodzimierza Lenina).
- 7 czerwca 1990 - Sybirak Leon Timofiejczyk został przewodniczącym Rady Miejskiej w Słubicach (do 1992, potem Waldemar Lewandowski).26 czerwca 1990 - Sybirak Wiktor Jasiewicz został wiceburmistrzem Słubic (do 1992, potem Jan Tokarski).
- 1991 - patronem Związku Sybiraków została Matka Boska Sybiracka.
- 1994 - w Słubicach powstał 76-stronicowy rękopis formatu A3 autorstwa Wandy Chytroń (ur. 1926) i Marii Ząbek z domu Chytroń (ur. 1928) opisujący losy ich tułaczki w latach 1940-1946. Obecnie rękopis ten znajduje się w tzw. Archiwum Wschodnim, prowadzonym przez Ośrodek Karta w Warszawie (sygn. 694).
- 1997 - powstanie tzw. pomnika Ofiar Stalinizmu, odsłonięcie i poświęcenie tablicy pamiątkowej na dzisiejszym Placu Sybiraków.
- 1 września 1999 - uroczyste obchody 60. rocznicy wybuchu II wojny światowej. Jednym z punktów obchodów było spotkanie prezydentów Aleksandra Kwaśniewskiego i Johannesa Raua na moście odrzańskim łączącym Słubice i Frankfurt nad Odrą.
- 29 czerwca 2000 – uchwała Rady Miejskiej Nr XX/198/2000 o ustanowieniu Placu Sybiraków w Słubicach, pomiędzy ul. Daszyńskiego i ul. Żeromskiego. Uchwałę tę podpisał ówczesny przewodniczący RM Juliusz Żwirek.
- 17 września 2001 – Lucyna Żukowska wybrana prezesem Koła.
- 2002 - zakup przez Koło włas8nego sztandaru (koszt 5 tys. złotych pokryto z dobrowolnie wpłacanych składek). Sztandar ten przechowywany jest obecnie w siedzibie Koła, jednak możliwe, że niebawem trafi do jednej ze słubickich szkół.
- Wrzesień 2002 – wymalowanie i wysprzątanie w czynie społecznym siedziby Koła.
- 11 listopada 2002 – poświęcenie sztandaru Koła w kościele p.w. Świętego Ducha w Słubicach.
- 17 października 2003 – Sejm RP ustanowił Krzyż Zesłańców Sybiru.
- 26 kwietnia 2005 – spotkanie „Stara ojczyzna, nowa ojczyzna. Obca ojczyzna” zorganizowane w ramach projektu „Terra Transoderana” w Kleist-Forum we Frankfurcie nad Odrą. Bohaterami spotkania byli: Lucyna Żukowska oraz Reimar von Alvensleben.
- 3 maja 2005 – Msza Święta odpustowa w kościele NMP Królowej Polski. Wręczenie Krzyży Zesłańców Sybiru 9 przedstawicielom Koła w Słubicach.
- 7 czerwca 2005 – spotkanie „Nieznane historie wywiezionych na Syberię” zorganizowane w ramach „Terra Transoderana” w Collegium Polonicum w Słubicach.
- 15 września 2006 – uroczystości pod pomnikiem Sybiraków. Uhonorowanie Koła Krzyżem Zesłańców Sybiru (Krzyż przytwierdzono do sztandaru Koła).
- 17 września 2006 – rocznica agresji ZSRR na Polskę a jednocześnie Dzień Sybiraka. Msza Święta w kościele Świętego Ducha. Wręczenie Krzyży Zesłańców Sybiru 12 przedstawicielom Koła w Słubicach. Odznaczenia w imieniu Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego wręczył burmistrz Słubic dr Ryszard Bodziacki.(odznaczeni: Jan Garbina, Wiktor Jasiewicz, Eugeniusz Jurczenko, Sylwester Jurczenko, Maria Kłosowska, Antoni Leniec, Jadwiga Owczarek, Ryszard Pawlukowski, Eugenia Peretiatkowicz, Ałła Stawarczyk, Leon Timofiejczyk, Jan Waluk).
- 22-29 września 2006 – udział słubickich Sybiraków w projekcie „Ucieczka, przesiedlenie wypędzenie czy czystka etniczna? - różnorodność wspomnień”. Było to seminarium zorganizowane w Trebnitz przez Stowarzyszenie Inicjatyw Niemożliwych „Motyka” przy finansowym wsparciu Polsko-Niemieckiej Współpracy Młodzieży.
- 9 stycznia 2008 – spotkanie opłatkowo-noworoczne Koła w Słubickim Miejskim Ośrodku Kultury. Jasełka dzieci ze Szkoły Podstawowej Nr 3. Występ chóru. 11 członków Koła otrzymało Odznakę Honorową Sybiraka (odznaczeni: Regina Gocka, Łucja Golańska, Kazimierz Jasiewicz, Wiktor Jasiewicz, Eugeniusz Jurczenko, Maria Kołosowska, Józef Łudzisz, Antoni Markowski, Angela Migura, Stanisław Sienkiewicz, Jan Waluk).(udział wzięli m.in.: Marcin Jabłoński, Lucyna Żukowska).
- 17 września 2008 – 69. rocznica agresji ZSRR na Polskę, jednocześnie Dzień Sybiraka. Uroczystości lokalne na Placu Sybiraków.(udział wzięli m.in.: dr Ryszard Bodziacki, Piotr Kiedrowicz, Krystyna Kiba).
- 2008 – w ramach programu „Katyń – ocalić od zapomnienia” przy Zespole Szkół Ekonomiczno-Rolniczych z inicjatywy nauczycielki historii Anny Balickiej posadzono tzw. Dęby Pamięci – upamiętniające pułkownika Jana Boronia i pułkownika Tadeusza Praussa.
- 21 kwietnia 2009 – wizyta przedstawicieli Koła w Zespole Szkół Technicznych im. Tadeusza Tańskiego. Spotkanie przygotowywały Katarzyna Borula i Agnieszka Umińska.(udział wzięli m.in.: Ludmiła Kamińska, Edward Starzak, dyrektor Stanisław Woronowicz, Zofia Żmuda, Lucyna Żukowska).
- 13 września 2009 – Msza Święta w intencji Sybiraków w kościele Ducha Świętego w Słubicach.
- 17 września 2009 – 70. rocznica agresji ZSRR na Polskę, jednocześnie Dzień Sybiraka. Początek obchodów 20. rocznicy Koła. Uroczystości lokalne na Placu Sybiraków. Wręczenie Krzyży Zesłańców Sybiru (na zdjęciu poniżej: Ryszard Kowaluk i konsul RP w Berlinie). Odsłonięcie i poświęcenie nowej tablicy na pomniku (www.slubice24.pl/wiadomosci/aktualnosci/1156-nowa-tablica-na-pomniku-sybirakow).(udział wzięli m.in.: dr Ryszard Bodziacki, Czesław Jasiewicz, Ryszard Kowaluk, Piotr Kiedrowicz, Tomasz Pisarek, Krzysztof Radkiewicz, Edward Starzak, ks. Józef Zadworny).
- 7 października 2009 – z okazji 20. rocznicy powstania Koła - uroczyste otwarcie wystawy „Zesłani na Sybir” w Bibliotece Publicznej Miasta i Gminy w Słubicach. Wystawę trwającą do 7 listopada 2009 r. odwiedziło w sumie około 500 osób.(udział wzięli m.in.: dr Ryszard Bodziacki, Czesław Jasiewicz, Agnieszka Mińska).
- 8 października 2009 - spotkanie emerytów i rencistów w Bibliotece Publicznej Miasta i Gminy w Słubicach w ramach Tygodnia Seniora. Przemowa prezes Koła Lucyny Żukowskiej na temat wystawy „Zesłani na Sybir”.
- 17 listopada 2009 – kulminacyjny punkt obchodów 20. rocznicy powstania Koła w Klubie Studenckim „Witkacy”; także urodziny jednego ze słubickich Sybiraków – Czesława Jasiewicza. Uroczystości te nie mogłyby się odbyć bez nieocenionego wkładu wolontariuszy i dotacji uzyskanej w Urzędzie Miejskim w Słubicach.(udział wzięli m.in.: dr Ryszard Bodziacki, Tomasz Pisarek, Lucyna Żukowska).
2010
- 14 stycznia 2010 – podczas XLIV sesji Rady Miejskiej w Słubicach sybirak Leon Timofiejczyk odebrał nagrodę miasta w dziedzinie upowszechniania kultury (w tej samej kategorii nagrodzeni zostali również: Anna Dec, Mariusz Konopka i Piotr Kiedrowicz).
- 10 kwietnia 2010 – w katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem zginęli Edward Duchnowski (sekretarz generalny Związku Sybiraków), Anna Maria Borowska (działaczka gorzowskiego oddziału Związku) oraz jej wnuk Bartosz. Ich osoby upamiętnia tablica okolicznościowa odsłonięta 31 marca 2011 na zewnętrznej ścianie kościoła Najświętszego Serca Jezusowego w Gorzowie Wielkopolskim.
- 12 kwietnia 2010 – uroczystość na Placu Sybiraków w hołdzie ofiarom katastrofy lotniczej pod Smoleńskiem.(udział wzięli m.in.: Krystyna Baczyńska, dr Ryszard Bodziacki, Andrzej Bycka, Ryszard Chustecki, Markus Derling, Czesław Dzierniejko, ks. Andrzej Gerej, Piotr Kiedrowicz, Katarzyna Mintus-Trojan, Tomasz Pisarek, Ryszard Potorski, Juliusz Żwirek).
- 13 kwietnia 2010 – 70. rocznica agresji ZSRR na Polskę, jednocześnie Dzień Sybiraka. W ramach programu „Katyń – ocalić od zapomnienia” przy Zespole Szkół Technicznych w Słubicach posadzono tzw. Dąb Pamięci poświęcony aspirantowi Policji Państwowej Antoniemu Szymaniakowi (ur. 09.05.1886 w Poznaniu, zm. 1940 w Twerze). W uroczystości wzięło udział także Koło w Słubicach.(udział wzięli m.in.: dr Ryszard Bodziacki, ks. Andrzej Gerej, Czesław Jasiewicz, Ludmiła Kamińska, Jadwiga Owczarek, Tomasz Pisarek, dyrektor Stanisław Woronowicz, Zofia Żmuda).Tego samego dnia w Urzędzie Miejskim rozpoczęto wystawę „Zesłani na Sybir”.
- 27 kwietnia 2010 – Ryszard Kowaluk wybrany prezesem Koła.
- 17 września 2010 – 71. rocznica agresji sowieckiej na Polskę, jednocześnie Dzień Sybiraka i lokalne uroczystości na Placu Sybiraków w Słubicach.
- 23 września 2010 - „Gułag w pamięci” (Erinnerungen an den Gułag) - spotkanie w bibliotece miejskiej we Frankfurcie nad Odrą - Stadt- und Regionalbibliothek in Frankfurt (Oder). Film i dyskusja.(udział wzięli m.in.: Michel Garand, Czesław Jasiewicz, Ludmiła Kamińska, Ryszard Kowaluk, Michael Kurzwelly, Agnieszka Mińska, Edward Starzak, Lucyna Żukowska).Obecnie film i wystawa o słubickich Sybirakach znajduje się w Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej im. Norwida w Zielonej Górze, a potem zagości w innych bibliotekach regionu – od Zgorzelca aż po Szczecin.
- 5 października 2010 – spotkanie emerytów i rencistów w Bibliotece Publicznej Miasta i Gminy w Słubicach w ramach Tygodnia Seniora. Prezentacja filmu „Gułag w pamięci” zrealizowanego w ramach Mediateki Słubfurtu, koordynowanej przez Michaela Kurzwelly.
- 19 października 2010 – uchwała Koła nr 5/10 o zamiarze renowacji i przebudowy istniejącego pomnika Sybiraków w Słubicach. Chodzi o dodanie pomnikowi dostojności (obłożenie granitem lub marmurem) a także o dostawienie krzyża do bryły pomnika. Ostateczny wygląd monumentu zależy od hojności darczyńców. Nr konta: Bank Spółdzielczy Ośno Lubuskie/ Słubice, 84 8369 0008 0069 7848 2000 0010 z dopiskiem „Pomnik Sybiraków”.
- 10 grudnia 2010 – słubickie Koło zredagowało wniosek o nadanie Odznaki Honorowej Związku Sybiraków Michaelowi Kurzwelly (ur. 1963 w Darmstadt), autorowi filmu o słubickich Sybirakach. Procedura nadania Odznaki jest nadal w toku.
- 11 listopada 2010 – tzw. lekcja historii poprowadzona przez słubickie Koło w Gimnazjum Nr 1 w Słubicach. Udział wzięło w niej ponad 100 uczniów.
- 30 listopada 2010 - wizyta przedstawicieli Koła w Zespole Szkół Ekonomiczno-Rolniczych w Słubicach.(udział wzięli: Edward Starzak, Lucyna Żukowska).
- 11 stycznia - „burza mózgów” w Bibliotece Publicznej Miasta i Gminy w Słubicach na temat rozwoju kultury w Słubfurcie i powołania Stowarzyszenia Inicjatyw Lokalnych „Pro'vincia” (na rzecz kultury, historii lokalnej i tożsamości regionalnej). Dyskusja i prezentacji filmu dokumentalnego o Słubicach okresu lat 60.(udział wzięli m.in.: Magdalena Abraham-Diefenbach, Czesław Jasiewicz, Michael Kurzwelly, Agnieszka Mińska, Tomasz Pilarski, Eckard Reiß, Roland Semik, Magdalena Tokarska).
- 24 stycznia 2011 – emisja na antenie telewizji lokalnej HTS półgodzinnego wywiadu na temat Związku Sybiraków w Słubicach.(Czesław Jasiewicz, Ryszard Kowaluk, dziennikarka Beata Świstun-Wojnicka).
- 27 stycznia 2011 - posiedzenie parlamentu Słubfurtu przy Große Scharrnstraße 14a we Frankfurcie nad Odrą.(udział wzięli m.in.: Magdalena Abraham-Diefenbach, Ryszard Chustecki, Michel Garand, Michael Kurzwelly, Ryszard Kowaluk, Henryk Rączkowski, Roland Semik, Robert Tomczak, Barbara Weiser-Lada).
- 28 stycznia 2011 – apel na antenie telewizji lokalnej HTS o wsparcie finansowe dla planów renowacji i przebudowy istniejącego pomnika Sybiraków w Słubicach.
- 9 lutego 2011 – spotkanie w Słubickim Miejskim Ośrodku Kultury w sprawie powołania Stowarzyszenia Inicjatyw Lokalnych „Pro'vincia”.(udział wzięli: Renata Bac, Czesław Jasiewicz, Stephan Felsberg, Michael Kurzwelly, Tomasz Pilarski, dr Grzegorz Podruczny, Roland Semik, Marzena Słodownik, Tomasz Stefański).
- 24 lutego 2011 – decyzja Starostwa Powiatowego w Słubicach o zezwoleniu dla Koła na przeprowadzenie publicznej zbiórki pieniędzy z przeznaczeniem na renowację pomnika Sybiraków w Słubicach.
- 10 marca 2011 – spotkanie autorskie w Bibliotece Publicznej Miasta i Gminy z poetą i filozofem Romanem Brodowskim. Tematyka syberyjska i kresowa.(udział wzięli m.in.: Renata Bac, Czesław Jasiewicz).
- 11 marca 2011 – wizyta przedstawicieli Koła w Ośrodku Szkolno-Wychowawczych w Słubicach. Spotkanie odbyło się z inicjatywy Joanny Heppner i Jolanty Czerneńko.
- 22 marca 2011 – posiedzenie Koła w Słubicach, na którym prezes przedstawił moją propozycję stworzenia kalendarium działalności Koła. Koło zadecydowało o zaproszeniu mnie na 29 marca – wtedy też doszło do spotkania, którego owocem jest niniejszy artykuł.
