Na tak postawione pytanie wielu wskazałoby pewnie na Międzyrzecki Rejon Umocniony, znany też jako Umocniony Łuk Odry i Warty. W niemieckiej terminologii funkcjonował on jako Ostwall albo Festungsfront im Oder-Warthe Bogen. Ciekawych obiektów fortyfikacyjnych nie brakuje jednak i w bliższej okolicy...

Znane mi schrony pozostające najbliżej Słubic znajdują się chyba w lasku za Nowymi Biskupicami, w okolicach Zielonego Boru (na zdjęciu: autor w tymże miejscu w 2008 r.). Przez te tereny przemieszczały się różnego typu oddziały wojskowe, m.in. okresu wojny siedmioletniej, wojen napoleońskich, ale przede wszystkim II wojny światowej. Sposobem na miłe spędzenie wolnego czasu może być więc spacer po lesie połączony z oglądaniem historycznych konstrukcji ze zbrojonego betonu. Do dziś zachowały się jedynie ściany bądź stropy, często porośnięte mchem. Niektóre z wejść zostały zamurowane  bądź zasypane gruzem, zaś metalowe elementy niestety już dawno padły łupem złodziei. Mimo wszystko warto się tam wybrać.



Obiekty fortyfikacyjne znajdują się także gdzie indziej – nadal blisko (bliżej niż MRU), choć po drugiej stronie granicy. Ich geneza bywa różna. Część z nich pochodzi z I połowy XX w., inne zaś są pozostałością po Niemczech okresu „zimnej wojny”.

W cyklu „Słubice wczoraj i dziś” staram się ograniczać tematycznie do gminy Słubice, ewentualnie do powiatu słubickiego, jednak tym razem zrobię wyjątek. W Słubicach i okolicy mieszka bowiem niemało miłośników historii wojskowości oraz fortyfikacji, jednak samych fortyfikacji na miejscu - jak na lekarstwo. Warto więc skorzystać z uroków obecności Polski w strefie Schengen i wyruszyć na wycieczkę w jedno z interesujących miejsc np. oddalonego zaledwie 22 km od Słubic - Falkenhagen.

Powiat Märkisch Oderland (siedziba w Seelow)

Jedziemy do Frankfurtu nad Odrą, następnie na północ w kierunku Lebus. Skręcamy w lewo w kierunku Booßen  i drogą nr 5 przez Petershagen dojeżdżamy do Falkenhagen, urokliwej okolicy brandenburskich lasów i jezior.

Czteropoziomowy schron „Falkenhagen” położony jest w jednostce terytorialnej Amt Seelow-Land, ok. 22 km i 30 minut drogi autem ze Słubic. Został wzniesiony w latach 1939-43 przez Deutsche Sprengchemie GmbH (DSC) na osobiste polecenie Heinricha Himmlera. Jego przeznaczeniem była podziemna produkcja bojowych środków trujących: trójfluorku chloru oraz sarinu (krypt. „Muna Ost”). Od 1945 r. lecznica wojskowa. W latach 1958-1964 konstrukcja została przebudowana przez Grupę Wojsk Radzieckich w Niemczech (GSSD, Gruppe der Sowjetischen Streitkräfte in Deutschland) z przeznaczeniem dla centrali dowódczej Układu Warszawskiej podczas użycia broni masowego rażenia (krypt. „Militärsiedlung 1”).

Schron „Schwarzer See” (Czarne Jezioro) – jednostka terytorialna Amt Seelow-Land (bardzo blisko, koło Falkenhagen), również ok. 22 km i 30 minut drogi od Słubic. W latach 1940-1945 schron stanowił centrum laboratoryjne nad fizyką plazmy i ewentualnym jej wykorzystaniem nad bronią masowego rażenia.

Do dziś zachowały się m.in. awaryjny szyb wentylacyjny oraz wieża wodna, mająca dostarczać energię na potrzeby osób przebywających w schronie. Zwiedzanie schronu atomowego z przewodnikiem trwa 1,5 godziny i kosztuje 15 euro (dla uczniów 12). Zwiedzanie schronu-zbrojowni „Seewerk” trwa natomiast 3 godziny i kosztuje 35 euro (dla uczniów 32). Przy zwiedzaniu grupowym, po uprzednim uzgodnieniu, możliwe jest uzyskanie rabatu. Co warto wziąć ze sobą na taką wyprawę? Na pewno latarką podręczną, kask eksploracyjny (z zamontowaną latarką), odpowiednie buty i ciepłe ubranie, ponieważ temperatura na niższych poziomach może osiągać nawet -15 stopni.

Na terenie powiatu Märkisch Oderland znajduje się wiele innych, ciekawych obiektów fortyfikacyjnych:

• schron atomowy „Garzau” (krypt. „05/206”) - jednostka terytorialna Amt Märkische Schweiz (dość blisko od Słubic, jeszcze przed Strausbergiem), w miejscowości Garzau-Garzin; schron typu „B” zaprojektowany na zlecenie Ministerstwa Obrony Narodowej NRD przez jedno z biur projektowych z Drezna (plan inwestycyjny „17/206”); wybudowany w I połowie lat 70. XX wieku na z przeznaczeniem na centrum rachunkowo-organizacyjne Nationale Volksarmee; jego wymiary to 48,3 m długości, 42,9 m szerokości i 17 m wysokości; powierzchnia całkowita wynosi ok. 4 tys. m2; obecnie dostępny dla zwiedzających oraz graczy paintball;

• dwupoziomowy schron atomowy „Harnekop” (krypt. „16/102” oraz „HNZ-8”) - nieco dalej od Słubic, koło Strausbergu; został wzniesiony dla kierownictwa Ministerstwa Obrony Narodowej NRD na wypadek użycia broni masowego rażenia; uznany za zabytek historii wojskowości chroniony prawnie; na terenie kompleksu funkcjonuje Muzeum Zimnej Wojny; w celu uzgodnienia terminu zwiedzania warto skontaktować się ze stowarzyszeniem Baudenkmal Bunker Harnekop e.V. z siedzibą przy Lindenallee 1 w Prötzel;

• schron „Kagel” (Funksendezentrale Kagel) – nieco dalej od Słubic, 12 km na południe od Strausbergu, przy drodze między Kagel a Lichtenow; pierwszy schron okresu NRD, którego budowa zakończyła się w 1961 r.; przeznaczony na centrum informacyjne Ministerstwa Obrony Narodowej NRD; całość kompleksu obejmowała powierzchnię 40 ha, zaś jego główny schron miał wymiary 35 na 50 m; uwaga - schron stanowi własność prywatną i nie ma możliwości jego zwiedzania;

• dwupoziomowe schrony: „Strausberg” klasy „E” / „Strausberg (Deutsche Post)” przy Garzauer Str. - jednostka terytorialna Stadt Strausberg (nieco dalej, koło Berlina); oba wzniesione w ramach I programu budowy schronów NRD; pierwszy o wymiarach 70 na 30 m na potrzeby Ministerstwa Obrony Narodowej, drugi zaś na bazie kwadratu 65 na 65 m jako państwowa centrala telefoniczna NRD (potocznie „Sondernetz 1”);

• schron „Wollenberg” (krypt. „Trophonsphärenfunkstation 301”) - jednostka terytorialna Stadt Bad Freienwalde (na północnym krańcu powiatu); ewentualne odwiedzenie tego miejsca możliwe jest jedynie po uprzedniej konsultacji ze stowarzyszeniem Militärhistorisches Sonderobjekt 301 Wollenberg e.V. z siedzibą w Wöllsickendorf-Wollenberg.

Chcesz dodać komentarz do artykułu? Zaloguj się lub zarejestruj swoje konto na portalu.