W chwili wybuchu wojny włodarzem miasta był nadburmistrz W.E. Georg Richter – rodowity frankfurtczyk, prawnik i samorządowiec. Wprawdzie 2 lutego 1915 r. radni przedłużyli mu władzę w mieście, jednak z powodu problemów zdrowotnych jesienią następnego roku zawnioskował o przejście na emeryturę, zaś 1 lutego 1917 r. ustąpił ze stanowiska. Zastąpił go wówczas dr Paul Trautmann – doktor z zakresu prawa i filozofii, który stanowisko nadburmistrza piastował jeszcze kilka lat po zakończeniu wojny.
W 1914 r. na terenie dzisiejszych Słubic stacjonowało kilka jednostek organizacyjnych wojska, w tym większa część 2 Batalionu Telegraficznego (Telegraphen-Bataillon 2). W wyniku powszechnej mobilizacji na terenie Frankfurtu sformowano jeszcze 2 rezerwowe pułki piechoty, którym przydzielono numery: 205 i 209. Pierwszy z nich znalazł się w strukturze organizacyjnej 44 DP, w podległości dowództwu 87 BP. Drugi z nich wszedł natomiast w skład 45 DP, w podległości dowództwu 90 BP. Poniżej: pocztówka z 1917, przedstawiająca przemarsz wojska przez kamienny most we Frankfurcie nad Odrą.
Pozorny rozwój inwestycyjny...
Podczas wojny w prawobrzeżnej części Frankfurtu powstało m.in. lotnisko wojskowe Fliegerhorst (dosłownie „lotnicze gniazdo”). Stosowną uchwałę w tej sprawie rajcowie miejscy podjęli 1 lipca 1913 r., przeznaczając na cel budowy lotniska 20 tys. reichsmarek. Pozostałe 6 tys. pochodziło z dobrowolnych składek. Pierwsze prace budowlane rozpoczęto 25 września 1913 r., zaś oficjalne odsłonięcie bazy nastąpiło 28 czerwca 1914 r., równo miesiąc przed wybuchem wielkiego światowego konfliktu.
Lotnisko, ulokowane na południowym krańcu dzielnicy nieopodal linii kolejowej i drogi wylotowej w kierunku Krosna Odrzańskiego (Crossen), było jednym z 9 kompleksów wojskowych w XX-wiecznej historii Frankfurtu nad Odrą. Pozostałymi były koszary Bülowa, Eichhorna, Hindenburga, Horna, Kleista, Nuhena i FZM. Z czasem lotnisko zyskiwało na znaczeniu, m.in. przez własne zasilanie dzięki tzw. wieży Falkensteina oraz przez służbową linię autobusową docierającą do lotniska z okolicy stadionu i cmentarza komunalnego.
Na Placu Przyjaźni (Roßmarkt) organizowano zieleńce. Przy Placu Wolności (Neuer Markt) zakończono budowę łaźni miejskiej Marienbad III (1912-1914), jednej z trzech łaźni dr. med. Heino Goepela (nazywanych tak od imienia jego żony Marie). Przy ul. 1 Maja 5 (dawniej Crossener Str. 12a) wzniesiono czterokondygnacyjną kamienicę dla rentiera o nazwisku F. Greiser.
Rok wybuchu wojny to wreszcie początek budowy Stadionu Wschodniomarchijskiego, przy którym pierwsze prace ziemne wykonywali rosyjscy jeńcy wojenni. Ze względu na działania wojenne prace budowlane wielokrotnie przerywano. Na dobre powrócono do nich dopiero w 1925 r.
Ogrom strat osobowych i materialnych
Po mimo wszystkich wspomnianych wyżej inwestycji okres I wojny światowej przyniósł ogromne straty dla mieszkańców Dammvorstadt i całego regionu. W tym miejscu należy wspomnieć ludzi, którzy stracili życie na skutek wojennych działań, panującego głodu i szerzącego się ubóstwa. Wśród osób tych byli chłopi, mieszczanie i przedstawiciele pruskich rodów szlacheckich. Tablice upamiętniające poległych w I wojnie światowej znajdowały się w niemal każdej miejscowości.
Na cmentarzu żydowskim w Słubicach upamiętniono żołnierzy żydowskiego pochodzenia, którzy oddali życie walcząc w cesarskiej armii. Na placu przed kościołem w Cybince (Ziebingen) upamiętniono Hansa Wernera hrabiego Fincka von Finckensteina i 20 innych osób z gminy Cybinka poległych w tej wojnie. Tablica ta zaginęła jednak w niejasnych dość okolicznościach podczas II wojny światowej. W Koziczynie (Steinbockwerk) upamiętniono 9 poległych żołnierzy, pochodzących z tej właśnie gminy. Podobne honory spotykały ludzi z innych wiosek...
Ogromne straty ludności, przynajmniej częściowo, zostały uzupełnione dzięki fali napływu Niemców pochodzących z Rosji, pochłoniętej zarówno konfliktem światowym, jak i wojną domową. Takim właśnie przybyszem był np. pastor Immanuel Winkler, który jesienią 1918 r. osiadł na terenie folwarku łęgowego „Gut Tirpitz” (obecnie Pławidło 22).
Wybuch wojny pokrzyżował też wiele lokalnych przedsięwzięć, m.in. plan budowy kościoła filialnego parafii św. Mikołaja przy Placu Przyjaźni (Roßmarkt). Zezwolenie na tę budowę wydano 18 czerwca 1914 r. Stadtbaurat Morgenschweis zgłaszał do projektu jeszcze drobne poprawki, zaś w 1916 r., z powodu braku niezbędnych funduszy, plany budowy świątyni ostatecznie porzucono. Wybrany spośród 120 koncepcji projekt berlińskich architektów Richarda Thiede i Fritza Bremera trafił tym samym na „śmietnik historii”.
W czasie wojny ucierpiało wyposażenie nie jednej świątyni w regionie. Tak było np. z trzema brązowymi dzwonami z kościoła w Rybocicach, przetopionymi na potrzeby wojska. Północny i środkowy były odlane w 1838 r. we Frankfurcie nad Odrą, zaś południowy – w 1874 r. w Chojnie (Königsberg in der Neumark). Żaden z nich nie doczekał naszych czasów...
Objaśnienie niektórych skrótów użytych w artykule:
- BP – Brygada Piechoty
- DP – Dywizja Piechoty
- FZM - Feldzeugmeister
- Akta Muzeum Viadriny we Frankfurcie nad Odrą.
- Preiss, S./ Hengelhaupt, U./ Groblica, S./ Wille, A./ Oramus, D.: Słubice – historia – topografia – rozwój (Geschichte – Topografie - Entwicklung), Słubice 2003
- Schneider, Joachim: Frankfurt an der Oder als Garnisonstadt, w: Historischer Verein zu Frankfurt (Oder), zeszyt 1/1996.
- serwis internetowy www.armianiemiecka.tpf.pl.
- serwis internetowy www.denkmalprojekt.org.
- serwis internetowy www.preussenweb.de.
