Urokliwy charakter ul. Sportowej to nie tylko zieleń miejska według projektu Wilhelma Hirscha, ale i osiedle mieszkalne wznoszone tu od 1934 r. Skąd wzięła się przedwojenna nazwa  Am Hängebusch, jak wyglądała pobliska restauracja i kto dawniej zamieszkiwał szereg jednorodzinnych domków przy ul. Sportowej?

Wstęp

Głównym motywem grafik przedstawiających mieszkalną dzielnicę ul. Sportowej w Słubicach (dawniej Am Hängebusch) były leśniczówka i restauracja na odcinku północnym (kunowickim) oraz późniejsze osiedle domków jednorodzinnych na odcinku południowym, na prawobrzeżnym przedmieściu Frankfurtu nad Odrą - Dammvorstadt.

Na materiałach kartograficznych z ok. 1750 r. ulica nosiła nazwę „Häncker Pusch”, co z pewnością nie miało żadnego związku z niemieckim słowem „Henker”, czyli kat. Chodziło raczej o „Hängebusch”, czyli w wolnym tłumaczeniu - wiszące krzewy.

To w tej okolicy w sierpniu 1759 r. rozegrała się bitwa pod Kunowicami, podczas której ciężkie rany odniósł m.in. pruski poeta i wojskowy Ewald Christian von Kleist.

Na dokumentach planistycznych związanych z powstaniem nowego cmentarza Dammvorstadt-Friedhof wiosną 1814 r. dzisiejsza mieszkalna część ul. Sportowej została określona jako „Straße nach Kunersdorf”, czyli po prostu droga do Kunowic.

Osiedle mieszkaniowe Siedlung Hängebusch powstawało od 1934 r. , ale nie nie można wykluczyć, że wcześniej istniały tam już pewne zabudowania z pierwszych dwóch dekad XX wieku. Niestety większość archiwalnych map Frankfurtu nad Odrą m.in. gubeńskiego wydawnictwa Niederlausitzer Verlag z 1909 r. nie sięga w tę okolicę, więc trudno to stwierdzić w jednoznaczny sposób.

To właśnie lata 30. XX wieku należy datować jako okres nadania oficjalnej nazwy ulicy.

Wbrew obiegowym teraz opiniom nowy domy wcale nie były to przeznaczone dla sportowców. Książki adresowe dowodzą, że mieszkali w nich głównie rzemieślnicy, m.in. mechanicy L. Brauch i F. Greub, cieśla R. Härtel, czy kamieniarz W. Schiller prowadzący zakład przy Crossener Straße 26, obecnie ul. 1 Maja przy zachodniej stronie skrzyżowania z ul. Wrocławską. Był też pewien sekretarz policyjny E. Schiller, być może ojciec lub brat wspomnianego kamieniarza.

Galeria

Zdjęcie nr 1. Reprint dawnej widokówki z ok. 1909 r. wykonanej przed wejście do leśniczówki Hängebusch (obecnie leśnictwo Kunowice przy ul. Sportowej 38).



Zdjęcie nr 2. Reprint dawnej widokówki z 1910 r. ukazującej wejście do leśniczówki Hängebusch. Uwagę zwracają eleganckie stroje uwiecznionych na zdjęciu ludzi.



Zdjęcie nr 3. Reprint dawnej widokówki ukazującej restaurację Hängebusch. Data wykonania – nieznana. Znad drzew wyłaniał się jeszcze szczyt nieistniejącej już wieży Kleista, wzniesionej w latach 1891-1892 i wyburzonej w dniu 20 lutego 1945 r.



Zdjęcie nr 4. Leśniczówka Hängebusch znajdowała się w posiadaniu Paula Grassowa.



Zdjęcie nr 5. Wejście na posesję leśniczówki. Zgodnie z treścią pocztówki posiadaczem miejsca był niejaki Paul Mende.



Zdjęcie nr 6. Wnętrze restauracji, w której zatrzymywali się m.in. turyści odwiedzający wieżę Kleista i Stadion Wschodniomarchijski Zgodnie z treścią pocztówki posiadaczem miejsca był niejaki Paul Mende.



Zdjęcie nr 7. Dawna kładka piesza łącząca główną płytę stadionu z boiskami ziemnymi w 1930 r.



Zdjęcie nr 8. Osiedle mieszkalne Hängebusch, wznoszone od 1934 r. Elegancki parkan z cegły i drewna mocno odbiegał od drewnianych sztachet.


Zdjęcie nr 9. Książka adresowa z 1940 r. Dom nr 2: E. Samson; domy nr 3-5: place budowy; dom nr 6: W. Dißmann – kupiec; dom nr 7: G. Müller – pracownik; dom nr 8: L. Schulz i F. Greub – mechanik; dom nr 9: G. Klemte - elektryk i D. Guederian – robotnik; dom nr 10: Charlotte Hoffmann, F. Hoffmann - rencista; dom nr 11: L. Brauch – mechanik; dom nr 12: R. Härtel – stolarz i E. Foeke – technik; dom nr 13: U. Manthen – pracownik biurowy i E. Manthen – krawiectwo damskie; dom nr 14: E. Schiller – sekretarz policyjny, W. Schiller – mistrz kamieniarstwa prowadzący zakład przy Crossenere Strasse 26, obecnie ul. 1 Maja; dom nr 15: P. Lampe – robotnik, K. Priste – cieśla; dom nr 16: H. Hense – kupiec; dom nr 17: G. Jaeschke – rencista i W. Reeder – Unterfeldmeister w Reichsarbeitsdienst; dom nr 18: U. Friedrich – wytwórca forniru.


Zdjęcie nr 10. Ulica „Am Hängebusch” na wycinku mapy z 1942 r.



Zdjęcie nr 11. Fragment filmu dokumentalnego, który został nakręcony przez frankfurckiego historyka Eckarda Reißa podczas jego pierwszej wizyty w Słubicach w 1965 r.



Zdjęcie nr 12. Tzw. mały młyn (niem. Kleine Mühle). Fragment filmu dokumentalnego, który został nakręcony przez frankfurckiego historyka Eckarda Reißa podczas jego pierwszej wizyty w Słubicach w 1965 r.



Zdjęcie nr 13. Tzw. mały młyn (niem. Kleine Mühle). Fragment filmu dokumentalnego, który został nakręcony przez frankfurckiego historyka Eckarda Reißa podczas jego pierwszej wizyty w Słubicach w 1965 r.



Zdjęcie nr 14. Posesja dawnej restauracji. Fragment filmu dokumentalnego, który został nakręcony przez frankfurckiego historyka Eckarda Reißa podczas jego pierwszej wizyty w Słubicach w 1965 r.



Zdjęcie nr 15. Dawna kładka piesza łącząca główną płytę stadionu z boiskami ziemnymi w 1967 r. i bujna jeszcze wtedy roślinność według projektu wiesbadeńskiego architekta zieleni Friedricha Wilhelma Hirscha (1887-1957).



Zdjęcie nr 16. Budynek leśniczówki zachował swój dawny charakter, szczególnie na ceglanej ścianie frontowej. Wymieniono jednak drewnianą stolarkę okienną na PCV oraz wybito dwa nieprzystające stylowo otwory okienne na parterze po stronie nieistniejącej już części restauracyjnej. Zdjęcie frankfurckiego historyka Eckarda Reißa z 2007 r.



Zdjęcie nr 17. Dom przy ul. Sportowej 10 i fasada ozdobiona płaskorzeźbami w stylu art deco (podobne znajdują się na fasadzie dawnego kina „Piast” przy ul. Jedności Robotniczej 9-10). Cztery płaskorzeźby przyokienne zawierają motyw roślinny (tzw. astwerk), natomiast dwie płaskorzeźby przydrzwiowe ukazują sylwetki ludzkie. Fot. Dr Grzegorz Podruczny (Polsko-Niemiecki Instytut Badawczy).



Dziękuję Joannie Kaminskiej za zainspirowanie tematem oraz Eckardowi Reißowi za udostępnienie

Chcesz dodać komentarz do artykułu? Zaloguj się lub zarejestruj swoje konto na portalu.