Codziennie do internetu trafiają tysiące rozmaitych ogłoszeń i reklam. A zastanawialiście się, jak wyglądały one ponad 100 lat temu? Kilka takich perełek znaleźlismy w Archiwum Miejskim we Frankfurcie. Co ciekawe, są to ogłoszenia firm z terenu przedwojennego Dammvorstadt, czyli dzisiejszych Słubic.
We frankfurckim archiwum znajdują się książki adresowe mieszkańców miasta z lat 1846-1941, m.in. z 1901 r., a w niej np. ogłoszenia reklamowe niektórych przedsiębiorstw działających właśnie na prawobrzeżnym przedmieściu ówczesnego Frankfurtu nad Odrą, czyli Dammvorstadt.
Wspomniana publikacja nosi nazwę „Adress-Buch für die Stadt Frankfurt an der Oder”, została wydana przez drukarnię królewską Trowitzsch i Syn (niem. Königlische Hofbuchdruckerei Trowitzsch und Sohn) przy Wilhelmsplatz 21, a zawiera informacje o urzędach, osobach prywatnych, zakładach produkcyjnych, handlowych i usługowych po obu stronach Odry według stanu na dzień 1 listopada 1900 r.
Oto trzy przykłady ówczesnych reklam z terenu Dammvorstadt. Charakteryzują się one prostotą, wręcz ascetyczną formą, na którą składały się napisy o różnej czcionce, obszerne spisy oferowanych towarów, ozdobne ramki, a zdecydowanie rzadziej - drobne elementy graficzne... Ze względu na wysokie koszty publikacji kolorowych, ograniczano się wyłącznie do druku barwy czarnej.
Ogłoszenie reklamowe nr 1
Dla przykładu na stronie 16 książki adresowej Frankfurtu nad Odrą z 1901 r. widnieje skromna reklama sklepu z artykułami przemysłowymi przy Roßstraße 7, teraz to al. Młodzieży Polskiej 1 (miejsce agencji ubezpieczeniowej Zbigniewa Różańskiego) albo 2 (sklep „Wrangler”).
Roßstraße pokrywa się z dzisiejszymi: wschodnim odcinkiem ul. Mickiewicza przy Placu Frankfurckim, z całą ul. Dąbrówki oraz dalej z fragmentem al. Młodzieży Polskiej pomiędzy Bankiem PKO BP S.A. i kamienicą przy ul. Jedności Robotniczej 13 (Hotel Kaliski, restauracja „Ramzes”). Chodziło więc o ulicę łączącą okolice kasyna oficerskiego przy ul. Mickiewicza 11 z Placem Przyjaźni.
Sklep nosił nazwę „J. Noscke Nachfolger”, a jego właścicielem pozostawał Franz Janetzky, zamieszkały w tym samym budynku co siedziba sklepu. Do oferowanych produktów należały:
- pasmanteria, galanteria, artykuły AGD, wyroby wełniane,
- dzianiny,
- krawaty, kołnierze, mankiety, gorsety, fartuchy,
- środki czystości, wyroby modniarskie (kapelusze),
- zabawki i materiały piśmiennicze.
Ogłoszenie reklamowe nr 2
Na stronie 23 książki adresowej z 1901 r. pojawia się miejsce szczególne, bo kamienica przy Friedrichstraße 1, obecnie ul. Jedności Robotniczej 1 - obiekt doskonale widoczny z lewego brzegu Odry i jeden z pierwszych widocznych po wjeździe do przedmieścia, tuż obok nieistniejących już fabryki jedwabiu (niem. Seidenfabrik) i apteki Wiktorii (niem. Victoria-Apotheke).
Właścicielem zakładu był Carl Eichler - z zawodu mistrz hydraulik, żonaty z rentierką Marie Eichler, oboje mieszkali w tym samym budynku co siedziba sklepu. W swoim ogłoszeniu reklamował:
- instalacje hydrauliczne, prace budowlane każdego rodzaju według schematu albo własnego projektu,
- produkcję i magazyn wybranych artykułów, tj. piece łazienkowe i wanny,
- szafki wiszące żelazne i cynkowe, skrzynki na dokumenty, grzałki do wody i sedesy,
- metalowe wieńce nagrobne w różnych rozmiarach,
- lampy wiszące (sufitowe), stojące i ścienne (kinkiety).
Na koniec Carl Eichler zachwalał lokalizację zakładu, dogodnie skomunikowaną połączeniem tramwajowym na trasie dworzec kolejowy – dom strzelecki.
Ogłoszenie reklamowe nr 3
Na stronie 96 książki adresowej z 1901 r. trafiamy na kolejną reklamę, tym razem Zgorzeleckiego Zrzeszenia Zakupów Towarowych z siedzibą we Frankfurcie nad Odrą (niem. Görlitzer Waren-Einkaufs-Verein zu Frankfurt an der Oder). Oferowało ono:
- tzw. towary kolonialne, wina, mocne alkohole, cygara i wyroby tytoniowe różnego rodzaju (hurtowo i detalicznie),
- węgiel kamienny i drzewny, węgiel opałowy, prawdziwy angielski antracyt,
- wyłączną dystrybucję brykietu od łużyckiego przedsiębiorstwa Ilse Bergbau AG, założonego w 1888 r.
Zrzeszenie chwaliło się obrotem w wysokości 8,5 mln reichsmarek w poprzednim roku rozliczeniowym. Jeden z ośmiu punktów sprzedażowych we Frankfurcie nad Odrą znajdował się na prawym brzegu Odry przy Roßmarkt 3, obecnie Plac Przyjaźni 5 (teren dzisiejszego Urzędu Pocztowego). Główny punkt sprzedażowy i magazynowy mieścił się natomiast na lewym brzegu Odry przy Ferdinandstraße 13, nieopodal dworca kolejowego, numer telefonu 143.
Wprawdzie to tylko trzy przykłady lokalnych ogłoszeń reklamowych sprzed ponad 120 lat, ale zarówno ich forma jak i ich treść pomagają lepiej zrozumieć nam realia ogólnego życia gospodarczego okolicy i ówczesnego rynku reklamowego.
Roland Semik
społeczny opiekun zabytków powiatu słubickiego
członek Towarzystwa Historycznego i Rady Ochrony Zabytków we Frankfurcie nad Odrą
