TEMAT:

Polskie prawo podatkowe jest dosyć skomplikowane i nakłada na osoby fizyczne wiele obowiązków wynikających z poszczególnych ustaw podatkowych. W większości obowiązki te spoczywają na przedsiębiorcach, jednakże część z nich dotyka również osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej – przysłowiowych Kowalskich. Obowiązki podatkowe dla Kowalskiego pojawiają się w przypadku rozliczenia rocznego dochodów uzyskiwanych w trakcie roku podatkowego, a także w przypadku sprzedaży nieruchomości, odpłatnego zbycia akcji na giełdzie, czy zakupu rzeczy ruchomych od innej osoby fizycznej również nie będącej przedsiębiorcą. Zakup ten może dotyczyć np. samochodu, motocykla, czy innego przedmiotu o wartości przekraczającej kwotę 1.000 zł.

Obowiązki te dotykają osoby fizyczne podwójnie:
a) Obowiązek złożenia deklaracji podatkowej
b) Obowiązek zapłaty podatku wynikającego z tej deklaracji.

W niniejszym opracowaniu omówię zagrożenia płynące dla podatnika, związane z niezłożeniem lub nieterminowym złożeniem deklaracji podatkowej.

Deklaracje podatkowe należy składać w terminach przewidzianych przez poszczególne ustawy. Za niezłożenie deklaracji w ustawowym terminie grożą konsekwencje wskazane w art. 56 §4 kodeksu karnego skarbowego, zgodnie z treścią którego podatnik, który mimo ujawnienia przedmiotu opodatkowania nie składa w terminie organowi podatkowemu deklaracji lub oświadczenia podlega karze grzywny za wykroczenia skarbowe. Czyli, należy mieć na uwadze, iż sytuacja opisana w powyższym przepisie dotyczy nawet tych osób, które zapłaciły podatek, a nie złożyły wymaganej prawem deklaracji podatkowej. Dla zeznań rocznych termin ustawowy upływa w dniu 30 kwietnia roku następującego po roku za który dokument ten jest składany. Nieco inaczej kształtuje się termin dla deklaracji PCC-3, a więc deklaracji podatkowej z tytułu podatku od czynności cywilnoprawnych (np. zakup rzeczy ruchomych od innych osób fizycznych np. samochodu). Tu ustawodawca wyznaczył bardzo krótki termin, a mianowicie 14 dniowy, którego bieg rozpoczyna się od następnego dnia po dniu zawarcia umowy. Poza przekroczeniem ustawowego terminu, aby organy podatkowe rozpoczęły ściganie tego rodzaju czynów, musi zostać spełniona jeszcze jedna przesłanka, a mianowicie należność publicznoprawna musi zostać narażona na uszczuplenie. CO to znaczy?

W rozumieniu art. 53 pkt 28 KKS, narażenie na uszczuplenie należności publicznoprawnej czynem niedozwolonym jest to spowodowanie konkretnego niebezpieczeństwa takiego uszczuplenia – co oznacza, że sam fakt możliwości poniesienia szkody przez Skarb Państwa naraża zwykłego Kowalskiego na odpowiedzialność karną z tytułu niezłożenia deklaracji podatkowej w ustawowym terminie.

Z powyższego wynika, iż ściganiu nie podlegają podatnicy, którzy złożyli deklaracje podatkowe po terminie, z których to deklaracji nie wynika do zapłaty kwota podatku.

Niezłożenie wymaganych deklaracji podatkowych lub złożenie ich po upływie ustawowego terminu jest wykroczeniem skarbowym. Zgodnie z art. 47 §1 kks, karą za wykroczenia skarbowe jest kara grzywny określona kwotowo w granicach od 1/10 minimalnego wynagrodzenia brutto do dwudziestokrotności tegoż wynagrodzenia, czyli od 200 zł do 40.000 zł. Oczywiście wysokość kary orzeczonej przez sąd w dużej mierze zależy od charakteru popełnionego czynu zabronionego, jego społecznej szkodliwości, stosunków osobistych i rodzinnych sprawcy wykroczenia. Bierze się pod uwagę również możliwości zarobkowe oraz dochody sprawcy.

Wysokość kar zaproponowana przez ustawodawcę może budzić strach, stąd też bardzo ważnym jest aby pamiętać o konieczności składania deklaracji podatkowych w terminach przewidzianych przez ustawy podatkowe.

Jak już wyżej wspomniałem, niezłożenie w ustawowym terminie deklaracji podatkowych stanowi wykroczenie skarbowe. Karalność omawianego wykroczenia skarbowego ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynął rok. I tak, jeśli termin na złożenie rozliczenia rocznego upływa przykładowo 30 kwietnia 2017 roku, to organy podatkowe za niezłożenie takiej deklaracji, mogą podjąć ściganie maksymalnie do dnia 30 kwietnia 2018 roku. Zatem przez cały rok jesteśmy narażeni na możliwość podjęcia ścigania przez organy skarbowe.

Częstą praktyką stosowaną przez organy podatkowe, w przypadku tego typu wykroczeń jest prowadzenie wobec ich sprawców postępowań mandatowych. Warunkiem niezbędnym do zakończenia sprawy poprzez wydanie mandatu karnego, jest wypełnienie obowiązku wynikającego z ustawy podatkowej i złożenie deklaracji podatkowej. Brak jest zatem możliwości przeprowadzenia postępowania mandatowego w stosunku do sprawcy, który do dnia podjęcia czynności przez organ podatkowy (organ ścigania) nie uzupełnił braków i nie złożył wymaganej deklaracji podatkowej. Taka osoba podlega ściganiu na zasadach ogólnych, a sprawa ma swój finał w sądzie karnym.

Postępowanie mandatowe zakończone jest wydaniem mandatu karnego przez pracownika urzędu skarbowego. Wysokość tych mandatów została ustalona w granicach od 1/10 minimalnego wynagrodzenia brutto do dwukrotności tego wynagrodzenia, czyli od 200 zł do 4.000 zł. Warunkiem niezbędnym do prawidłowego przeprowadzenia postępowania mandatowego jest wyrażenie zgody przez sprawcę czynu na przyjęcie takiego mandatu. W razie odmowy przyjęcia mandatu karnego, ze względu chociażby na jego wysokość, sprawa jest kierowana przez naczelnika urzędu skarbowego wraz z aktem oskarżenia do sądu karnego.

Istotnym jest, iż niezłożenie jakiejkolwiek deklaracji podatkowej w ustawowym terminie zawsze będzie wykroczeniem skarbowym. Sprawca czynu, bez względu na to, czy zostanie ukarany wyrokiem karnym przez sąd, czy mandatem karnym przez naczelnika urzędu skarbowego, nie będzie figurował w rejestrze osób skazanych.

Naturalnie zdarza się również, iż organy podatkowe odstępują od ścigania sprawców tego typu wykroczeń. Są to jednak przypadki bardzo rzadkie, kiedy to sprawca jest w stanie wykazać, iż nie popełnił czynu albo wyjaśnienie okoliczności jego popełnienia prowadzi do wniosku, iż czyn cechuje się znikomą społeczną szkodliwością. Jednakże bardzo ryzykownym jest liczenie na taki stan rzeczy.

Świadomość prawna w dzisiejszych czasach jest bardzo ważna. Czynności związane ze złożeniem wymaganych przez prawo podatkowe deklaracji podatkowych nie zajmują dużo czasu i nie są skomplikowane. Deklaracje można złożyć osobiście w urzędzie skarbowym, wysłać pocztą (liczy się data nadania w urzędzie pocztowym) lub elektronicznie. Konsekwencje niezłożenia tych deklaracji w terminie związane są z karami finansowymi. Warto więc się chwilę zastanowić, czy środki pieniężne, które miałyby zostać przeznaczone na zapłatę mandatu karnego lub kary grzywny, nie byłoby lepiej przeznaczyć na inne znacznie przyjemniejsze wydatki.

Jarosław Bezaniuk