TEMAT:

Coraz częściej w mediach można poznać historię ofiar wypadku uratowanych dzięki udzieleniu pierwszej pomocy przez osobę niebędącą ratownikiem medycznym, lekarzem lub innym przedstawicielem służb medycznych. Świadomość społeczna dotycząca udzielenia pierwszej pomocy wzrasta, w szczególności u dzieci i młodzieży szkolnej, którzy wiedzę zdobytą w czasie zajęć lekcyjnych doskonalą w ramach turniejów wiedzy i konkursów udzielania pierwszej pomocy. Niestety w dalszym ciągu wielu z nas nie potrafi odpowiednio zachować się w sytuacji zagrożenia życia innej osoby. Sporo ludzi obawia się negatywnych konsekwencji udzielenia pierwszej pomocy w sposób błędny, np. odpowiedzialności odszkodowawczej w przypadku złamania żeber w wyniku wykonania resuscytacji krążeniowo – oddechowej. Czy takie obawy są uzasadnione? Czy udzielenie pierwszej pomocy zawsze jest naszym obowiązkiem? Jak należy pomagać?

Pierwsza pomoc - prawny i moralny obowiązek
Nieliczni wiedzą, że obowiązek udzielenia pierwszej pomocy jest regulowany nie tylko przez art. 162 kodeksu karnego, lecz także wynika z innych aktów prawnych: art. 44 ustawy prawo o ruchu drogowym, art. 4 ustawy o państwowym ratownictwie medycznym oraz art 93 kodeksu wykroczeń. Najdalej idące konsekwencje, bo aż do 3 lat pozbawienia wolności przewiduje art. 162 § 1 k.k. Zgodnie z nim karze tej podlega ten, ,,Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu". Z przepisu tego wynika obowiązek udzielenia pierwszej pomocy jedynie wtedy, gdy ofiara znajduje się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Nie oznacza to, że nie należy udzielać pomocy osobom, które nie znajdują się w tak drastycznym położeniu. Zostaje to jednak poza przepisami prawa w kwestii sumienia i moralności. Należy pamiętać, że każdy z nas może znaleźć się w sytuacji, gdy musi liczyć na pomoc obcej osoby.
Istotne jest, że przepisy nie uzależniają obowiązku udzielenia pomocy od tego, czy osoba posiada do tego odpowiednie kwalifikacje, np. ukończyła kursu pierwszej pomocy. Pierwszą pomoc ma więc obowiązek udzielić każdy. Działania powinny być rozsądne, a więc należy postępować tak, by pomóc, a nie zaszkodzić poszkodowanemu. Ustawodawca nie wymaga jednak od nas heroizmu, nie ma bowiem obowiązku udzielenia pierwszej pomocy, gdy takiej pomocy nie można udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo powstania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Np. nie jest prawnie wymagane wchodzenie do płonącego budynku, grożącego zawaleniem się, by pomóc osobom, które się w nim znajdują, gdyż taka pomoc może narazić udzielającego pomocy na uszczerbek na zdrowiu czy nawet grozi śmiercią.

Jaką pomoc należy udzielić?
Na zakres udzielonej pomocy mają wpływ zarówno okoliczności zdarzenia, jak i obrażenia ofiary. Forma pomocy powinna być wybrana w taki sposób, aby realnie uchylić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia osoby poszkodowanej. Zakres pomocy, którą trzeba udzielić jest wyznaczony położeniem, w jakim znalazła się ofiara wypadku, osoba która doznała zawału serca czy zasłabła, stanem wiedzy osoby udzielającej pomocy oraz środkami jakimi dysponuje. Udzielenie pomocy może polegać, np. na przywróceniu przytomności osobie nieprzytomnej, zatamowaniu krwawienia, okryciu osoby kocem w celu ochrony przez zmarznięciem. Obowiązek udzielenia pomocy nie musi dotyczyć tylko osoby, które możliwe jest jej skuteczne udzielenie, lecz także objawiać się w ulżeniu cierpieniom osoby umierającej, której życia uratować już nie można, choćby poprzez pozostawanie przy niej do czasu przyjazdu pogotowia ratunkowego.

Pomoc ofiarom wypadku samochodowego
Pierwszym obowiązkiem osoby, która była świadkiem wypadku drogowego jest zatrzymanie się na miejscu wypadku i zawiadomienie o nim odpowiednich służbom ratowniczych. Brak zatrzymania się na miejscu zdarzenia powoduje, że narażamy się na odpowiedzialność karną za przestępstwo nieudzielenia pomocy z art. 162 § 1 kodeksu karnego. Jednakże w sytuacji, gdy widać zbliżające się pojazdy służb ratowniczych, okoliczności zdarzenia wskazują, że udzielając pomocy ofierze sami moglibyśmy ucierpieć, ofierze jest już udzielana fachowa pomoc przez wyspecjalizowane służby ratownicze prawny obowiązek udzielenia osobiście pomocy się dezaktualizuje.
Szczegółowo obowiązki osoby, która uczestniczyła w wypadku drogowym reguluje art. 44 ustawy prawo o ruchu drogowym. Zgodnie z nim, jeżeli w wypadku jest zabity lub ranny, kierujący pojazdem jest obowiązany udzielić niezbędnej pomocy ofiarom wypadku oraz wezwać zespół ratownictwa medycznego i Policję, nie podejmować czynności, które mogłyby utrudnić ustalenie przebiegu wypadku oraz pozostać na miejscu wypadku, a jeżeli wezwanie zespołu ratownictwa medycznego lub Policji wymaga oddalenia się - niezwłocznie powrócić na to miejsce.

Zbędna obawa przed konsekwencjami
Udzielając pierwszej pomocy nie powinniśmy bać się konsekwencji niewłaściwego udzielenia pomocy takich jak uszkodzenie żeber w wyniku wykonywania resuscytacji krążeniowo – oddechowej. Zgodnie z polskim prawa cywilnym, stanowiącym podstawą dochodzenia roszczeń odszkodowawczych, udzielenie pierwszej pomocy kwalifikuje się jako ,,niezlecone wykonanie zadania". Osoba udzielającą pierwszej pomocy może być pociągnięta do odpowiedzialności odszkodowawczej jedynie w sytuacji, gdy szkody są następstwem rozmyślnego (umyślnego) lub wyraźnie niedbałego wykonania zadania. A zatem w sytuacji, w której złamanie żeber jest skutkiem pomocy udzielonej w sposób rozważny i proporcjonalny do zaobserwowanych obrażeń ofiary wypadku, to nie zachodzą podstawy do odpowiedzialności odszkodowawczej osoby udzielającej pierwszej pomocy.

__________________________
Jeśli znajdziemy się w sytuacji, gdy poszkodowany potrzebuje naszej pomocy, pamiętajmy o słowach ratowników medycznych i lekarzy, że ,,nawet nieporadna reanimacja jest lepsza niż żadna". Pomagając nie kierujmy się obawą przez odpowiedzialnością karną. Nie wiemy czy sami kiedyś nie będziemy zależni od innych i nie znajdziemy się w położeniu, w którym będziemy potrzebować pomoc osób trzecich. Lepiej nie mieć więc wątpliwości, czy warto pomagać.

Łukasz Rostankowski