TEMAT:

Krok w kierunki liberalizacji
Od 9 grudnia 2011 r. obowiązuje przepis art. 62a ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii pozwalający prokuratorowi lub sądowi umorzyć postępowanie karne w przypadku posiadania środków odurzających lub substancji psychotropowych, bez jakichkolwiek konsekwencji prawnych dla ich posiadacza, w tym również z brakiem wpisu do Krajowego Rejestru Karnego. Wprowadzenie tego przepisu do polskiego porządku prawnego jest swego rodzaju krokiem w kierunku liberalizacji przepisów dotyczących posiadania środków odurzających lub substancji psychotropowych (art. 62 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii), a także tzw. przypadków mniejszej wagi (art. 62 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii).

Podstawy umorzenie postępowania
Umorzenie postępowania na podstawie art. 62a ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii jest możliwe jedynie w przypadku łącznego spełnienia się trzech przesłanek:
1. środki odurzające lub substancje psychotropowe są w ilości nieznacznej,
2. przeznaczone są one na własny użytek sprawcy,
3. orzeczenie wobec sprawcy kary za ich posiadanie byłoby niecelowe ze względu na okoliczności popełnienia czynu, a także stopień społecznej szkodliwości.

,,Nieznaczna ilość"
Wobec użycia przez ustawodawcę terminu nieostrego ,,ilości nieznacznej", nie zdefiniowania go w przepisach prawa polskiego szybko pojawiły się w tej kwestii wątpliwości interpretacyjne i trudności z określeniem jaka ilość narkotyków powinna być uznana za nieznaczną. W praktyce to organy ścigania (prokuratur i policji), a także sądy dokonują oceny czy w danym przypadku mają do czynienia z nieznaczną ilością narkotyków, czy też nie.
Próby uregulowania terminu ,,ilości nieznacznej" podjęła się Polska Sieć Polityki Przeciwnarkotykowej, która w styczniu 2015 r. wysłała do polskich prokuratur „Wytyczne dotyczące stosowania art. 62 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii – posiadanie narkotyków". Autor publikacji Krzysztof Krajewski kierownik katedry Kryminologii na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego zaproponował w niej wyznaczenie sztywnych górnych granic pojęcia „nieznacznej ilości”. W jego mniemaniu ma to ułatwić podejmowanie rozstrzygnięć przez organy prawa, a ponadto stanowić mocniejszą podstawę wydawanych przez nich rozstrzygnięć. Krzysztof Krajewski zaproponował, aby na gruncie polskim zostały przyjęte wartości obowiązujące formalnie w Czechach od 1 stycznia 2010 r.; przedtem obowiązujące nieformalnie. Przedstawiają się one następująco: heroina 1,5 g; kokaina 1 g; amfetamina/metaamfetamina 1,5 g; Ecstasy 4 tabletki LSD 2500 μg; marihuana 10 g; haszysz 5 g. Precyzyjne określenie górnej granicy „nieznacznej ilości” winno dotyczyć najpowszechniejszych środków odurzających i subtancji psychotrowych (np. marihuany, heroiny, amfetaminy czy też tabletek LSD), natomiast co do mniej popularnych – powinno pozostać znamię ocenne. Zdaniem Krzysztofa Krajewskiego ujednolicenie górnej granicy „nieznacznej ilości” winno przebiegać w oparciu nie tylko o kryteria farmakologiczne, toksykologiczne, lecz także realia rynku narkotykowego, rodzaj występujących na nim substancji, przeciętną czystość narkotyków, zwyczaje konsumentów itp.
Nie można jednak zapominać, że opisane wyżej wytyczne są wyłącznie propozycją w zakresie interpretacji pojęcia ,,nieznacznej ilości", a w konsekwencji nie są wiążace dla sądów i organów ścigania. Jedynie od nich zależy jakimi kryteriami będą się kierować oceniając czy środki odurzające lub substancje psychotropowe znalezione przy sprawcy mogą zostać uznane za ,,ilość nieznaczną".

Narkotyki na własny użytek – czyżby?
Choć posiadanie nieznacznej ilości narkotyków stwarza pewne domniemanie faktyczne, że może być użyta przez sprawcę, to może być ono obalone poprzez np. wyniki oględzin telefonu komórkowego sprawcy (smsy, mms czy połączenia), billingi, odręczne zapiski w kalendarzu, zeszycie lub notatniku, posiadanie wielu tzw. strunówek, wagi elektronicznej do odmierzania porcji narkotyku, a także zeznania świadków. W wyniku poczynionych ustaleń organy ścigania mogą dojść do przekonania, że mają do czynienie nie z osobą, która posiada środki odurzających lub substancji psychotropowych na własny użytek, lecz z dilerem. O tym, czy narkotyk jest przeznaczony do własnego użytku, decydują więc okoliczności obiektywne, a nie np. wyłącznie oświadczenie sprawcy.

Społeczna szkodliwość
Nie bez znaczenia na podjęcie decyzji co do ewentualnego umorzenia postępowania są okoliczności w jakiś środek odurzający lub substancję psychotropową znaleziono u sprawcy. Postępowanie może być umorzone jedynie w sytuacji, gdy orzeczenie wobec sprawcy za ich posiadanie byłoby niecelowe ze względu na okoliczności popełnienia czynu, a także stopień społecznej szkodliwości. Przeszkodę do umorzenia postępowania może zatem stanowić okoliczność, że sprawca został zatrzymany z niedozwolonym środkiem w trakcie trwania imprezy masowej lub na terenie szkoły. Negatywną przesłanką może być także uprzednia karalność sprawcy z tytułu naruszenia przepisów o przeciwdziałaniu narkomanii.

____________________________
Należy pamiętać, że nawet w przypadku ziszczenia się wszystkich trzech przesłanek wskazanych w art. 62a ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii prokurator czy sąd nie jest zobligowany do wydania postanowienia o umorzeniu postępowania i jedynie od nich zależy czy skorzysta z możliwości jaką daje mu art. 62a ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii i postępowanie zostanie umorzone.

Łukasz Rostankowski