TEMAT:

Powszechnie alimenty są kojarzone jako obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dzieci. W prawie natomiast są przewidziane również regulacje „odwrotne” umożliwiające rodzicom wystąpienie o alimenty od ich dzieci. Obowiązek dostarczania środków utrzymania został zawarty przez ustawodawcę w art. 128 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Obciąża on krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. W praktyce oznacza to, iż rodzice mogą domagać się alimentów od swoich pełnoletnich dzieci. Warto podkreślić, iż rodzic w pierwszej kolejności wnioskuje o przyznanie alimentów od żyjącego małżonka. Dopiero, gdy małżonek nie jest w stanie spełnić tego obowiązku, spada on na dzieci. Podkreślenia wymaga również fakt, iż w przypadku rodzin wielodzietnych, to rodzice wybierają, od którego zażądają wykonywania obowiązku alimentacyjnego.

Podstawy przyznania alimentów dla rodziców
Powstanie obowiązku alimentacyjnego względem rodziców jest uzależnione od zaistnienia określonych przesłanek. Pierwszą przesłanką dochodzenia alimentów przez rodziców od dzieci jest ich niedostatek. O niedostatku można mówić w sytuacji, gdy rodzic pozostaje bez środków do życia tzn. brakuje mu pieniędzy na lekarstwa, jedzenie, czynsz czy inne podstawowe potrzeby życia codziennego. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego „niedostatek występuje wtedy, gdy uprawniony nie może w pełni własnymi siłami, z własnych środków, zaspokoić swych usprawiedliwionych potrzeb”. Niezwykle istotne jest, że Sąd badając sytuację stron, ustala nie tylko samo istnienie stanu niedostatku, lecz także jego przyczynę. Roszczenie alimentacyjne z powodu niedostatku spowodowanego niechęcią do pracy czy własnymi zaniedbaniami są sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. W praktyce najczęściej niedostatek wynika z poważnych chorób rodziców powodujących niezdolność do pracy bądź ich podeszłego wieku. Zgodnie z obowiązującym prawem to osoba starająca się uzyskać alimenty od dzieci musi udowodnić swoją trudną sytuację życiową. Drugą przesłanką są możliwości finansowe dzieci, tzn. ustalenie czy sytuacja materialna dzieci pozwala im do łożenia na rodziców. Aby sąd zasądził alimenty względem rodziców przesłanki niedostatku rodziców i możliwości zarobkowych dzieci muszą zostać spełnione łącznie.

Wysokość alimentów oraz inne sposoby wypełniania obowiązku
Wysokość alimentów ustala się na zasadach ogólnych tzn. wyznaczają ją miesięczne usprawiedliwione potrzeby rodzica w związku z możliwościami finansowymi osoby zobowiązanej do alimentów. Oznacza to, że jeżeli dzieciom się powodzi i żyją na wysokim poziomie, alimenty zasądzone na rzecz rodziców będą wyższe. Obowiązek alimentacyjny może być wykonywany także poprzez dostarczanie pomocy materialnej, np. żywności, ubrań, lekarstw czy opału.

Niegodność alimentacji
Podkreślić należy, iż alimenty na rodziców nie zawsze zostaną przyznane. Kodeks rodzinny i opiekuńczy w art. 144 stanowi, że jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, to dziecko może się od takiego obowiązku uchylić. Zasady współżycia społecznego nie zostały co prawda przez ustawodawcę zdefiniowane i każda sytuacja jest rozpatrywana przez sąd indywidualnie. Dziecko musi udowodnić przed sądem, iż doznało krzywdy ze strony rodzica i przez to nie należy się mu od niego żadne wsparcie. Ponadto podstawą do oddalenia powództwa o alimenty może być także fakt, że rodzic znalazł się w niedostatku z własnej winy, np. z powodu zaciągania nadmiernych zobowiązań kredytowych bądź też nadużywania alkoholu.

Obowiązek alimentacyjny względem dziadków
Prawo rodzinne reguluje obowiązek alimentacyjny pomiędzy krewnymi w linii prostej. Dotyczy to nie tylko rodziców i dzieci, ale także dziadków i wnuków. W praktyce oznacza to, że w szczególnych warunkach wnukowie mają prawny obowiązek zatroszczyć się o swoich dziadków. Jak wynika z powyższego, rodzice, którzy znaleźli się w niedostatku lub nie są zdolni do samodzielnej egzystencji mogą żądać alimentów od swoich dzieci. Wskazania wymaga jednak, że gdy dzieci nie żyją lub nie mają warunków finansowych, do płacenia alimentów zobowiązane są wnuki. Przesłankami powstania obowiązku alimentacyjnego są, jak już wyżej wskazano, niedostatek uprawnionego oraz możliwości finansowe zobowiązanego. Co istotne, niedostatek może wystąpić także, gdy dziadkowie otrzymują emeryturę bądź rentę. Wysokość aktualnie przyznawanych świadczeń emerytalno – rentowych jest bowiem zdecydowanie za niska.

Dochodzenie alimentów przed Sądem
Aby uzyskać alimenty na rodzica, należy wystąpić do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania pozwanego z pozwem o zasądzenie alimentów albo właściwego według miejsca zamieszkania uprawionego do alimentów powoda. Powód ma możliwość wyboru jednego z w/w sądów. Pozew o alimenty jest pozwem bezpłatnym.
Do pozwu należy dołączyć dowody potwierdzające trudną sytuację majątkową rodzica/dziadka. Dowodami mogą być zaświadczenia lekarskie, odcinki renty czy emerytury. Ponadto należy dokładnie opisać, jaką sytuację materialną mają dzieci/wnuki celem wykazania, iż są one w stanie opłacać alimenty.

---

W praktyce do spraw o żądanie zasądzenia alimentów od dzieci najczęściej dochodzi w rodzinach, w których istnieją silne konflikty między jej członkami bądź w rodzinach, których członkowie zerwali kontakt dawno temu. W zgodnie żyjących rodzinach rodzice nie muszą występować do sądu z pozwem o alimenty od swoich dzieci. Dorosłe dzieci często same widzą w jakich warunkach żyją ich rodzice i dobrowolnie oferują im swoją pomoc.
Pamiętajmy! Członkowie rodziny mają obowiązek sobie wzajemnie pomagać. Jest to nie tylko obowiązek moralny, ale także i prawny.


Anna Winnicka - Skalniak