TEMAT:

W postępowaniu sądowym czasami zachodzi konieczność wysłuchania dziecka. Jest to wyraz realizowania jego praw do bycia wysłuchanym w sprawach go dotyczących. Sama czynność zmierza zatem do ustalenia zdania dziecka, jego opinii w sprawie bezpośrednio z nim związanej a następnie do wydania wyroku uwzględniającego jego stanowisko i dobro dziecka.
Wysłuchanie dziecka w postępowaniu jest uregulowane w art. 216¹ oraz art. 576 §2 Kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z art. 216¹ kpc, sąd w sprawach dotyczących osoby małoletniego dziecka wysłucha je, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala. Podobnie kwestię tę reguluje art. 576 § 2 kpc który wspomina o wysłuchaniu małoletniego, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala. Spełnienie powyższych przesłanek musi być ocenione przez sąd indywidualnie. Sąd powinien mieć na uwadze okoliczności sprawy w odniesieniu do konkretnego małoletniego dziecka. Wysłuchania dziecka ma miejsce wyłącznie w sprawach odnoszących się do jego osoby - zatem spraw niemajątkowych. Najczęściej dotyczy to zatem takich spraw jak, np. ukształtowania władzy rodzicielskiej , ustalenia lub zaprzeczenia pochodzenia dziecka, czy rozwiązania przysposobienia. Dodatkowo w postępowaniu nieprocesowym wysłuchanie dziecka dotyczy również spraw odnoszących się do jego majątku.
Pojawia się zatem pytanie jak w praktyce wygląda wysłuchanie dziecka? Czy odbywa się na sali sądowej, czy może jest przeprowadzane w przeznaczonym do tego specjalnym pokoju?
Decyzję o wysłuchaniu dziecka podejmuje skład orzekający. Przyjmuje się co do zasady, że wysłuchanie powinno być przeprowadzone w toku postępowania tylko raz, by nie narażać dziecka na wielorazowy stres. Jedynie w wyjątkowych okolicznościach można ponownie wysłuchać dziecko. W miarę możliwości powinna wtedy dokonać tego ta sama osoba, która przeprowadzała pierwszą czynność. Termin wysłuchania sąd wyznacza poza terminami rozpraw przewidzianych w danym postępowaniu. Sama czynność, nie odbywa się na sali rozpraw, lecz w przeznaczonym do tego miejscu, dostosowanym do potrzeb dzieci tj. w Przyjaznym Pokoju Przesłuchań Dzieci. Może również odbyć się w innym pokoju. Ważne jednak by takie pomieszczenie zapewniało dziecku komfort psychiczny i poczucie bezpieczeństwa. Obecny w pokoju, bezpośrednio przy czy czynności jest sędzia przewodniczący lub sędzia oddelegowany do tej czynności. Udział w wysłuchaniu dziecka bierze również biegły psycholog, np. gdy występują u niego jakiekolwiek zaburzenia emocjonalne lub problemy ze zdrowiem, a także gdy istnieje ryzyko, że wysłuchanie wpłynie negatywnie na rozwój czy emocje dziecka. Niezwykle istotna jest atmosfera w jakiej dokonuje się wysłuchania dziecka. Powinno mieć ono zapewnione nie tylko swobodę wypowiedzi, ale też należy zapytać go przed wysłuchaniem, czy zgadza się na rozmowę. Kierowane pytania powinny być formułowane do dziecka w sposób zrozumiały i czytelny. Należy je dostosować do wieku dziecka i do jego stopnia dojrzałości.
Należy jednak pamiętać, że Sądy raczej w ostateczności decydują się na przeprowadzenie czynności polegającej na wysłuchaniu dziecka. Wynika to z tego, że z uwagi na duży stopień zaangażowania emocjonalnego dziecka w sprawę, wysłuchanie nie zmierza raczej do uzyskania materiału dowodowego i nie może przerzucać odpowiedzialności za rozstrzygnięcie sądu na dziecko.

Monika Zjawin